Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Фитопатологик экспертиза учун материалларни жўнатиш

Фитопатологик анализ учун намуналарни идишларга жойлаш учун уларни гербарийсини тайёрлаш, этикетка ёзиш ва жўнатиш малаксига эга бўлиш керак. Бундай анализлар учун олинадиган намуналар касаллик белгилари яҳши ифодаланган бутун ўсимлик ёки унинг бир бўлаги танлаб олинади. Хар бир ўсимлик намунаси этикеткага эга бўлиши керак.

52
Намуналарни териб олинган куни, қуриб қолмаган хлда жўнатилиши керак. Бунинг учун йиғилган ўсимлик намунаси филтир қоғози орасида яхшилаб қуритилиши, замбуруғ ёки бактерия хосил қилган белгилар йўқолиб кетмаслиги ёки чириб кетмаслиги керак. Турли доғлар билан касалланган гербарийларни жўнатиш жуда осон, лекин мева, туганак, илдиз, поя ва пиёзбошларни жўнатишда ўзига хос қийинчиликлар пайдо бўлади. Бундай аъзоларнинг зараланган, чириган қисми қирқиб олиниб, дока билан ўралади ва шамолда қуритилади. Бундай намуналар тўрли яшикка ёғоч қириндиси ичига солиб бекитилгандан кейин жўнатилади.

Назорат саволлари

1. 
   Замбуруғини ўстириш учун зарур бўлган озуқа муҳити ва шароитларини айтиб беринг?
   

2. 
   Касалланган ўсимлик намуналарини йиғиш ва сақлашни тушунтиринг?
   

3. 
   Замбуруғларни турли ўсимлик қисмларидан ажратиб олиш усулларни айтинг?
   

4. 
   Тупроқ ва ўсимлик илдизидан замбуруғларни ажратиб олишусулларини тушунтининг?
   

5. 
   Замбуруғларни микроскоп ёрдамида ўрганиш тартибини айтиб беринг?
   

6. 
   Фитопатологик экспертиза учун материалларни жўнатиш татибини айтиб беринг?
   

МИКОЛОГИК ВА БАКТЕРИОЛОГИК ЭКСПЕРТИЗА


Микологик экспертиза усуллари

Ўсимликлар карантинида фойдаланиладиган фитопатологик таҳлил усулининг мақсади фақат Республика ҳудудида тарқалиш ҳавфи бўлган карантин объектлари қаторига киритилаган барча касалликларни ўрганиб қолмасдан, балки қишлоқ хўжалиги экинларига ҳавф туғдурувчи янгидан пайдо бўладиган барча касалликларни ўрганишдир.

53
Фитопатологик фитоэкспертиза усулларига қуйдагилар киради: микроскопда объектларни ташқи тамондан кузатиш, центрифуга қилиш, биологик ва люминесцент усуллар.

Ташқи тамондан кузатиш усулидан ҳар қандай ўсимлик аъзоларини зарарланганлик даражасини анализ қилишда фойдаланилади. Бу усулни қўллашда лупа, бинокуляр ва микорсопдан фойдаланилади. Бу усулдан фойдаланиш ғалла экинларида қора куя, занг касалликларини аниқлаш имконини беради. Ўсимлик аъзоларини (туганакларни, пиёзбошларни, уруғларни) ташқи тамондан кузатиш орқали ҳар ҳил доғларни, яраларни, ёриқларни, тўқималарнинг ўзгаришини кузатиш мумкин.

Бундай белгиларга эга бўлган намуналар биологик усул ёрдамида нам камера усулидан фойдаланиб таҳлил қилиш учун ажратиб олинади.

Центрифуга қилиш усулидан ўсимлик аъзолари юзаси замбуруғ споралари билан қопланган бўлса (занг, қора куя) фойдаланилади. Бунинг учун таҳлил қилинаётган уруғ намунаси пробирка ёки колбадаги стерелизация қилинган сувга солиниб яҳшилаб аралаштирилади. Идишдаги сув центрифуга пробиркасига солиниб 5 минут давомида айлантирилгандан кейин унинг пробирка тубида хосил бўлган чўкмадан препарат тайёрлаб замбуруғ конидийлари ва споралари микроскопда кузатилади.

Биологик усулдан ўсимлик аъзоларининг ички қисмида жойлашган инфекцияни аниқлаш учун фойдаланилади. Бунинг учун Петри ликопчаларида ҳосил қилинган нам камера ёки озиқа мухитида ўсимлик аъзоси ичидаги инфекциянинг ажралишига максимал шароит хосил қилинади.