Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги


Алишер Навоий ижодида нутқ маданияти ва нотиқлик



Download 2,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/46
Sana19.02.2022
Hajmi2,96 Mb.
#459978
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   46
Bog'liq
НУТҚ МАДАНИЯТИ

Алишер Навоий ижодида нутқ маданияти ва нотиқлик
санъати масалаларининг талҳини.
C A B О Л Л А Р
1. 
Н а в о и й н и н г ф и к р и ч а в о и з қ а н д а й х у с у си я т л ар га э г а
б ули ш и к е р а к ?
2. 
Н ав о и й
қ а й с и
а с а р и д а
в о и зл и к
с а н ъ ат и га 
ал о ҳ и д а 
тў х тал и б ўтади?
3. 
Н а в о и й тан олган в о и зл а р д а н к и м л а р н и б и л аси з?
4. 
В о и зл и к қ ан д а й б аҳ о л ан ад и ?
5. 
Т и л ш у н о с л и к к а
б аги ш л аб
ё з г а н
қ ан д ай
а с а р л а р и н и
б и л аси з?
6. 
Н а в о и й н и н г қу й и д аги м атл аъ л и
газал и н и ки м ю қ о р и
б аҳ о л аган эди?
О р а з и н ёп қ о ч к ў зи м д а н со ч и л у р ҳ а р л а ҳ з а ёш ,
Б уй лаки м , п ай д о булур ю лдуз, н и ҳ о н бўлгоч қуёш ...
7. 
Н а в о и й ҳ а қ и д а қ а н д а й р и в о я т л а р б и л ас и з?
8. 
Н а в о и й ҳ а қ и д а қ а н д а й ш е ъ р в а қ у ш и қ л ар б и л аси з?
9. 
Н ав о и й , Ҳ у сай н В ои з К о ш и ф и й ҳ а қ и д а қ а й с и а сар и д а
м аъ л у м о т б ер а д и ?
Т О П Ш И Р И Қ Л А Р
1. 
А л и ш ер Н а в о и й н и н г т и л в а нутқ, н у т қ одоби, н у тқи й
м ад ан и ят, 
н у т қ с а н ъ а т и ҳ а қ и д а ай тган ф и к р л а р и д а н
ёзи н г.


2. 
Н а в о и й н и н г н о т и қ л и ги и ф о д ал ан ган р и во ятл ар д ан тон и б
ё зи н г.
3. 
«К ўд д е га н кўп ен ги л у р , кўп ёган к ў п й и қилур», м ақо л и н и
и зоҳл ан г.
4. 
«В аъзхон ш у н д ай б ўли ш и к е р а к к и , у н и н г м аж л и си га бўш
к и р га н од ам тў л и б чи қси н ; тўла к и р га н одам э с а ен ги л
то р ти б , ҳо л и қ ай тси н » , ф и к р и н и и зо ҳ л ан г.
5. 
«Тил ш у н ч а ш а р а ф и б и л ан н у т қ н и н г қурол и ди р. А гар 
н у т қ
н о м а ъ қ у л
бўлиб 
чи қса, 
ти л н и н г 
о ф ати д и р», 
м а ъ н о с и н и и зо ҳ л а н г.
А л и ш ер Н а в о и й
А ли ш ер Н а в о и й и б р а т бўлгулик ҳ а ё т в а и ж о д й ўл и н и
боси б 
ўтди. 
Б о л ал и ги д ан
з и й р а к
в а 
қ о б и л и ятл и
булган 
А ли ш ерн и т ў р т ё ш и д а ў қ и ш га б ер ад и л ар . О т а ва он а у н и н г
ҳар т о м о н л ам а б и л и м о л и ш и учун б а р ч а ш ар т - ш ар о и тл ар н и
яр ати б б ер ад и л а р . У ад аб и й а с а р л ар н и қ у н т б и л ан ўқи й
б ош лайди. С аъ д и й , Ф ар и д и д д и н А ттор а с а р л а р и н и қ а й т а -
қай та ў қ и р ва ё д ол ар эд и .А ли ш ер б ад и и й а с а р л ар н и ўқ и ш ва 
у р ган и ш би лан к и ф о я л а н и б қол м ад и .У н инг ў з и ҳам ш еъ р л а р
ё з а б ош лай д и .10 ~ 12 ё ш л а р и д а ё қ б ад и и й за в қ и в а ди ди ҳам да 
илк 
ш е ъ р л а р и
б и л а н
танилиб , 
к а т т а
са н ъ т к о р л а р
ва 
оли м ларн и н г д и қ қ а т и н и ў зи га ж ал б қ и л га н эди. Н ав о и й н и н г 
зам о н д о ш и т а р и х ч и Х о н д а м и р н и н г х а б а р б ер и ш и ч а, кун л ард ан
би ри д а а н ч а к е к с а й и б қол ган Л у т ф и й ш о ги р д и н ав қ и р о н
А лиш ердан 
ё з г а н
я н г и
ш еъ р л ар и д ан
ў қ и б
б ер и ш н и
сўраган .Н а в о и й қ у й и д аги м атлаъли ғазал н и ўқи ган;
О р а з и н ё п қ о ч к ў з и м д а н сочи л ур ҳ а р л а ҳ за ё ш (
Б ў й л ак и м , п а й д о б ў л у р ю лдуз, н и ҳ о н бўлгоч қуёш ...
Б у а ж о й и б г а за л д а н қ а т т и қ ҳ а я ж о н л а н га н Л у тф и й : «Агар 
м ум ки н б ў л са эди, м е н ў зи м н и н г ф о р с и й в а т у р к и й т и л л ар д а 
айтган ў н -ў н и к к и м и н г б ай т ш еъ р и м н и ш у б и р газал га 
алм аш ар эдим », - д е г а н .1
Н ав о и й д ў сти Ҳ у с а й н Б ай қ ар о т ах тн и эгаллагач, у н и н г 
сар о й и д а 
м уҳрдор, 
в а зи р
л а в о зи м л а р и н и
б аж ар д и . 
М ам л ак ат н и н г 
о б о д
ва 
ф а р о в о н
б улиш и, 
с а н ъ а т
ва 
ад аб и ётн и н г 
р и в о ж л а н и ш и г а
ў зи н и н г 
б еб аҳ о
ҳ и с с а с и н и
қўш ди. А й н и п а й тд а и ж о д д а н б и р со ат ҳ ам б ўш ам ай, ў зб е к
' Қаранг: Н.М.Маллаев Ўзбек аддбиётн тарихи. -Т. L976. 363-364 - бетлар
102


ад аб и ёти х а з и н а с и н и ш еъ р и й д у р д о н а л а р б и л ан бой и тди . 
Ўлмас а с а р л а р яратд и .
А л и ш ер Н а в о и й и ж о д и д а с у ҳ б а т в а н у т қ од оби қ о и д ал а р и
қ и ё м и г а е т к а з и б б а ё н этилган.
Н а в о и й с ў з н и н г ҳ аш ам д о р л и ги д ан к ў р а , ҳ а қ қ о н и й л и г и н и
улутлайди. Ф и к р и н г х а л қ учун ф о й д ал и в а т у ш у н ар л и бўлси н 
д есан г, содда т и л д а ганир, дейди: « С ў зк и ф а с о ҳ а т з е в а р и д и н
м у за й я н эм а сд и р , а н га ч и н л и к з е в а р и б асд ур. Ё лгончи ҳ ар 
н е ч а с ў зи д а ф а с и ҳ р о қ , сў зи қ а б и ҳ р о қ . Ч и н сўз н еч ак и м
б ет ак а л л у ф , қ о й и л ги и б о р ат содд алиғид ин й ў қ т а а с с у ф » .
Н аво и й я х ш и сўзли, э л у ч у н ф о й д а л и н о т и қ л ар г а ён 
б осад и . У л ар н и н г х и зм а т и н и м а с ж и д и м о м л а р и н и н г қ и л аётган
и ш л ар и д ан ю қ о р и қўяди. Ш у т у ф а й л и у л а р у ч у н и м о м л ар га 
н и с б а т а н ан ч а кў п м аб л аг а ж р а т и ш н и т а в с и я этади: «В оизга 
й и л л и к н ақ д и б е ш ю з олтун, бугд ой ўн ю к. И м ом га м асж и д и
ж о м е ъ д а х а т и б бўли б, м актабд аги тутғай, й и л л и к н ак д и и к к и
ю з олтун, б у ғд о й ўн к ж » .1
А ли ш ер Н а в о и й н и н г т и л в а нутқ, 
н у т қ одоби, 
нутқ 
м ад ан и яти , н у т қ с а н ъ а т и ҳ ақи д а а й т га н ф и к р л а р и д а қад и м и й
т у р к и й х а л қ л а р н и н г н у т қ м ад ан и я ти б о р ас и д а ги б о й в а ноёб
м е р о с и м а ҳ о р ат б и л ан ум ум ланггирилган.
Н ав о и й а с а р л а р и д а ч унончи, н у т қ о д о б и н и н г талаб л ар и
ҳ а қ и д а ф и к р л а р б ор.
1. Тилни, с ў зн и қад р л а, у н и ҳ у р м а т қил:
Д о н ау д у р с ў зи н и а ф с о н а бил,
С ў зн и ж а ҳ о н б аҳ р и д а дурдон а бил.
(«Хамса», 34-бет).
2. Я хш и с ў зл и о л и ш (нутқ) - сан ъ атд и р , н о ё б ҳ у н ар д и р .
У ни эгал л аш га и н ти лги н:
Э р д и н с ў з ҳ>тнар, эн ч д и н б ў з ҳ у н а р
(«М аҳбуб ул-қулуб » 82-бет).
3. 
И н с о н н и н г
о д о б
аҳ л о қ и н и
б ел ги л ай д и ган
ом и ллардан
б и р и у н и н г сўзи , н у тқи д и р : С у в н и н г м а з а с и м у з била, охпнинг 
м а з а с и т у з била, о д ам ях ш и л и ғи с ў з била.
(«М аҳбуб ул -қулуб » 79-бет).
С ў з зо ҳ и р э т а р за м и р и ш и к ў п р аги д и н ,
Т ил м у х б и р э р у р кўн гул н и ҳ о н эм гаги д и н ,


Ф аҳм ай л а к и ш и ҳ о л и н и сўз дем агидин,
К им б ер д и х а б а р ҳ а д и с и кўн гли дагид ин
(« Н азм у л -ж аво ҳ и р » дан, 41 -б е т ).
4. К и ш и н и н г су зи (нутқи) у н и н г ақл и й кам о л о ти д ан д ар а к
беради:
О д ам к и д ем а к б и р л а к и р о м и й д и р у бас,
С ў з д у р р и и ш и н и н г и н ти зо м и д у р у бас,
С и ҳ ҳ ат он ч аки , аҳ л и ақ л к о м и д у р у бас,
А қли ға д ал и л а н и н г к ал о м и д у р у бас.
(« Н азм ул -ж авоҳи р» д ан ,25-бет).

Download 2,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish