Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил

М. Коджаспиров бўйича
: 

Ижтимоий шарт-шароитлар билан шартланганлик қонунияти: 
таълим ва тарбиянинг ижтимоий эҳтиѐжлар ва шароитларга боғлиқлиги. 

Инсон табиати билан боғланганлик қонунияти: 

шахсни шакллантиришда мулоқот ва фаолиятнинг ҳал 
қилувчилик роли; 

таълим ва тарбиянинг таълим олувчиларнинг ѐш ва индивидуал 
ўзига хосликларига боғлиқлиги. 

Тарбивий жараѐн моҳиятининг шартланганлик қонунияти: 

тарбия, ўқитиш, маълумот ва шахс ривожи жараѐнларининг ўзаро 
боғлиқлиги; 

ўқув-тарбиявий жараѐнда шахс ва ижтимоий гуруҳларнинг ўзаро 
алоқаси. 

М.Коджаспировнинг 
мазкур 
таснифи 
Ю.К.Бабанскийнинг 
таснфига жуда яқин. Ягона педагогик жараѐннинг қонуниятлари, айнан 
академик 
Ю.К.Бабанский
томонидан содда ва тушунарли очиб берилган: 

Таълим ва тарбия жамиятнинг эҳтиѐжлари ва ижтимоий-иқтисодий 
шарт-шароитларига боғлиқ ҳолда амалга ошади. 

Тарбия, ўқитиш, маълумот ва ривожланишнинг ўзаро боғлиқлиги 
қонунияти. 

Тарбия ва ўзини-ўзи тарбиялашнинг бирлиги қонунияти. 

Таълим ва тарбия жараѐнида мулоқотнинг ҳал қилувчилик роли 
қонунияти. 

Педагогик жараѐнда таълим олувчиларнинг ѐш ва индивидуал 
хусусиятларини ҳисобга олиш. 

Педагогик жараѐнда жамоа ва шахснинг ўзаро алоқадорлик 
қонунияти. 

Педагогик жараѐн вазифалари, шакллари, методларининг ўзаро 
алоқадорлик қонунияти. 

Ягона педагогик жараѐн қонуниятлари сингари тамойиллари 
масаласида ҳам турли қарашлар мавжуд. Ҳатто баъзи педагоглар уларни 
қонуният сифатида эътироф этишга мойилдирлар. Бироқ юқорида таъкидлаб 
ўтилганидек, қонуниятлар объектив, энг муҳим, барқарор, ўзгаришда, шу 
билан бирга, аниқ шароитлардаги ҳаракатни ифода этади. Педагогик жараѐн 
қонуният-ларидан уни самарали ташкил қилишга нисбатан муайян муҳим 
талаблар келиб чиқадики, буни тамойиллар (принциплар) деб атаймиз. 

Ягона педагогик жараѐн тамойилларининг ҳам ҳозиргача турли 
таснифлари адабиѐтларда ўз аксини топган. Агар уларни синчиклаб ўрганиб 
чиқилса, таснифларнинг бир-бирига яқинлигини кўриш мумкин. Шу сабабли 
биз қуйида кўпчилик томонидан тушунарли деб топилган иккита 
(Ю.К.Бабанский, Б.Т.Лихачев) таснифини беришни маъқул деб топдик. 

---

26 
