Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил

ташкил 
этувчи 
ижтимоий, 
предметли 
ва 
психолого-дидактик 
компонентларнинг диалектик ўзаро таъсир жараёни бўлмоқда. 8. Таълим 
мухити, ўқув ситуатсиядан хаётга ўтиш даврида шахсий фаолиятни 
шакллантиради. Бевосита АЎМ (ахборот ўқитиш мухити) тушунчага 
таъриф берилаётганда мавжуд бўлган хар хил ёндошишларни кўриб 
чиқамиз. АЎМ сифатида қуйидагилар тушунилади:
- Таълим жараёни субъекти сифатида инсон билан узлуксиз боғлиқ 
бўлган ахборот-техник, ўқув-услубий таълимотнинг тизимли тартибга 
солинган тўпламига айтилади;
- Антропософик регевант бўлган, ўқувчи ва ўқитувчининг талантлари 
ва ижодий потентсиалларини очишга мўлжалланган ахборот антуражига 
айтилади.
- ахборотни анъанавий ва электрон ташувчиларга уйғунлаштириш 
йўли билан қурилган, виртуал библиотекаларни, тақсимланган маълумотлар 
базаларини, ўқув-услубий мажмуаларни ва дидактиканинг кенгайтирилган 
аппаратини ўз тартибига олган ягона ахборот-таълим фазасига айтилади.
Хаттоки, шу тарифларда хам, ахборот-ўқитиш мухити каби 
мураккаб ходисанинг мазмун ва мохияти хақидаги хилма-хил фикрларни 
кузатиш мумкин. Шу каби мураккаб ходисаларни тушуниш ва илмий 
тавсиялар ишлаб чиқиш учун бу жараённи формагизатсия қилиб математик 
модели ёки ходисани таърифловчи моделларни ишлаб чиқиш лозим. Кундузги 
ўқиш шакли бўйича ўтиладиган ўқув жараёни, ва мисол сифатида 
Интернет-таълим орқали бериладиган ўқитиш жараёни битта назарий 

---

141 
модел билан берилади. Хақиқатда хам назарий модел, содир этиладиган 
мухитга мос (инвариант) холда педагогик жараённи таърифлаши мумкин. 
Агарда уни хар хил таълим тизимида кўриладиган бўлса, Платон давридаги 
парапетиклар мактаби (билим ўқитувчидан ўқувчига боғда сайр 
қилинаётганда берилади); аудитория ва маъруза заллари бор замонавий 
университет; виртуал университет – бундан хулоса қилиш мумкинки, хар 
бир тизимдаги педагогик жараёнлар бир хил элементлар билан 
тавсифланади: ким ўқитади, кимни ўқитишади, нима ёрдамида ва қандай 
ўқитишади. Бу педагогик тизим ― барча даврларга мос бўлиб ихтиёрий 
педагогик жараёнларни тахлил этишга лойиқдир. Ахборот-таълим мухити 
– янги даражадаги педагогик тизимдир. АЎМ ни шунга ўхшаш таърифлари 
мавжуд. Ушбу йўналишнинг бир вариантини қуйидагидек келтирамиз: 
―Ахборот таълим мухити – педагогик тизим ва унинг таълимотидан 
иборат, яъни, моддий-техник, молия-иқтисодий, меъёр-хуқуқий, бошқарув ва 
маркетинг тизим остиларидир. Назарий жихатдан бутун АЎМ нинг негизи 
айнан педагогик тизимдан иборатдир. АЎМ деб аталувчи янги тузилмадаги 
педагогик жараёнларни тадқиқ этувчи педагогика фанининг янги йўналиши 
хақида гапириш мумкин. Шундай янги йўналишни биз, шартли равишда 
―Електрон педагогика‖ деб атаймиз. Интернет тармоғидаги ўқув 
муассасасининг виртуал ваколатхонасидаги АЎМ да ўқув жараёнини 
ташкил этувчи қисмларини кўриб чиқамиз. Ўқув муассасининг виртуал 
фазоси Ахборот-таълим муҳити бу янги даражадаги педагогик тизимдир. 
АТМ тушунчасининг бир қатор таърифлари мавжуд. Ушбу ёндашувнинг 
битта варианти деб «Ахборот-таълим муҳити бу педагогик тизим плюс 
унинг таъминоти, яъни моддий-техник, молиявий-иқтисодий, норматив-
ҳуқуқий, бошқарув ва маркетинг қуйи тизими» деб қараш мумкин. Барча 
АТМ назарий ядроси бўлиб педагогик тизим ҳисобланади. АТМ деб 
аталадиган янги ташкил қилинган педагогик жараёнлар тадқиқ қилинадиган 

---

142