Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Бозор мувозанати – бу талаб билан таклиф миқдори ўр
-
тасидаги нисбатан бир-бирига тенг бўлган ҳолат. Бозор му
-
возанати вужудга келган ҳолда шаклланган нарх мувозанат
-
ли бозор нархи дейилади. Баъзан у мувозанатлашган нарх 
ҳам деб юритилади. Бозор мувозанати ва мувозанатли нарх 
ҳар доим мавжуд бўлиб турмайди, уларга таъсир қилувчи 
кўплаб омиллар мувозанатликнинг бузилишига сабаб бўла
-
ди. Аммо иқтисодиётда ушбу мувозанатга доимо интилиш 
мавжуд бўлади. Талаб ва таклиф миқдорларининг бир-бири
-
га тенглиги ҳолати сотувчи ва харидорлар манфаатлари мос 
келишини ифодалайди. Мос келишлик ўз
 
ифодасини мувоза
-
натли нархда топади.
Бозор мухофазаси – миллий бозорнинг ёки айрим то
-
варлар бозорининг давлатнинг экспорт-импортини тартибга 
солувчи тадбирлар воситасида ҳимоя қилиниши. Бозор му
-
хофазаси четдан товар келтиришни чеклаш, таъқиқлаш ёки 
бож тўловини ошириш орқали амалга оширилади.
Бозор объекти – бозорга, айирбошлаш муносабатла
-
рига жалб қилинган иктисодий фаолиятнинг натижалари ва 
иқтисодий ресурслар, товар, пул ва унга тенглаштирилган мо
-
лиявий активлардир.
Бозор сегменти – бу бозорни алоҳида белгилари
-
га қараб бўғинларга ажратиш. Унга иккита сабаб, би
-
ринчидан, 
истеъмолчиларнинг 
ижтимоий-иқтисодий 
жиҳатидан табақаланиши натижасида улар талабининг 
ўзаро фарқланиши; иккинчидан, алоҳида товар ишлаб 
чиқаришнинг табақалашиши асос бўлади. Бозорни сег
-
ментларга ажратиш мезонлари сифатида аҳолининг харид 
қилиш лаёқати даражаси, яъни тўловга лаёқатлилиги ҳамда 
ҳудудий ва ижтимоий, демографик мезонлар (аҳолининг 
сони, унинг ёш таркиби, жинси, зичлиги, табиий иқлим ша
-
роити ва ҳ.к.) ҳисобга олинади.
Бозорни сегментлаш- товар ва хизматга бўлган талаб 
ҳамда маркетинг ҳаракати натижасида таъсирланганлиги
-
га қараб бозорни алоҳида қисмларга ажратиш ёки маълум 

---

58
белги аломатларига қараб бозорнинг табақалаштирилиши. 
Истеъмол товарлари бозорини маънавий-иқтисодий ва де
-
мографик ўзгарувчан оила аъзоларининг сони, даромад 
суммаси, касбий фаоллиги, аҳоли пунктининг катталиги ва 
бошқа йўналиш, ўша маҳсулотга нисбатан истеъмолчилар
-
нинг юқори баҳоси; истеъмолчиларнинг фирма фаолияти ўз
-
гаришига муносабати бўйича табақалаш мумкин. Истеъмол 
товар лари бозорини табақалашда истеъмолчи ташкилотлар 
ёки воситачиларнинг катта – кичиклиги, маҳсулот таркиби, 
шу маҳсулот турларининг истеъмолчилар ўртасида дара
-
жалаш, ишлаб чиқариш учун мўлжалланган воситаларнинг 
мақсадга мувофиқлиги, тақсимот каналлари, истеъмолчи
-
ларнинг жойлашиши, улар ўртасида рақобатнинг кучлилиги 
ва ўзгарувчан катталиклар ҳисобга олинади. Халқаро бозор
-
ларни табақалашда ҳудудий-географик ўзгаришлар ҳам эъти
-
борга олинади.