Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Эҳтиёжларнинг юксалиб бориши иқтисодий қонуни 
ишлаб чиқариш ва маданият ривожланиши билан ин
-
сон эҳтиёжларининг юксалиб боришини, унинг миқдори 
ўсиб, таркибан янгиланиб боришини ифодалайди. Бу 
қонун ишлаб чиқариш билан эҳтиёжлар ўртасида алоқа 
боғланишлар мавжудлиги ва унинг доимо бўлишини кўр
-

---

410
сатади. Эҳтиёжларнинг юксалиши мураккаб тарзда кеча
-
ди. Эҳтиёжларнинг чексизлиги кўпрок социал-маънавий 
эҳтиёжларга тааллуқли. Адам Смит овқатга интилиш ҳар 
бир одамда киши ошқозонини кичик сиғими билан чекла
-
нади, лекин қулайликларга ҳамда уй-жой, кийим-кечак, уй 
шароити ва анжомларни безашга интилиш афтидан чексиз 
ёки муайян чегараларга эга бўлмаса керак, деб таъкидлаган. 
Комфорт (қулайлик) умуман тугамайдиган чексиз нарса де
-
ган эди, Гегель.
Ю
Юк (груз) – ташиб кетилаётган ёки ташиб келинаётган 
товар. 
Юкни
ташиш тавсифномаси унинг қуйидаги хусуси
-
ятлари йиғиндиси билан аниқланади: товарларнинг физик – 
химик хусусиятлари, идишларга бўлган талаби ва жойланиш 
тартиби, ташиш шарти ва шу кабилар. Товарнинг юқорида 
кўрсатилган хусусиятларини инобатга олиб, 
юк
билан му
-
омала қилиш қоидаси аниқланади. Масалан
: юкни
тран
-
спортнинг қайси тури билан ташиш кераклиги, қанақа порт 
жиҳозлари лозимлиги аниқланади.
Юк (мавзу бўйича):асосий юк (генеральный груз) 
– идишдаги ва яққол саналадиган юклар (яшиклар, қоплар, 
бочкалар ва шу кабилар). 
Уйиб, копламасдан ташиладиган, 
тўкиладиган юк 
– махсус ўралмаган, жойланмаган ҳолда та
-
шиб келинадиган руда, кўмир, буғ дой, ўғит ва шу кабилар. 
Қуйиб ташиладиган суюқ юклар 
– маҳсулот махсус идиш
-
ларга қуйилиб ташиладиган юклар. Бунга нефть ва нефть 
маҳсулотлари, ўсимлик ёғи, спирт ва шу кабилар киради.
 
Хавфли юк –
ортиш, тушириш, қуйиш ва сақлаш пайтида 
ниҳоятда эҳтиёткорлик талаб этадиган юклар. Юқоридаги 
ҳолатларда салгина нотўғри хатти – ҳаракат қилинса портла
-
ши, ёниши ёки транспорт воситаларининг жиддий шикастла
-
нишига олиб келиши, шунингдек одамлар ўлимига, куйиб 

---

411
қолиши, заҳарланиши ва нурланишига сабаб бўлиши мум
-
кин. Шунинг учун бундай юкларни оддий юклар билан ёки 
тез айнийдиган ҳамда радиоактив юклар билан биргаликда 
ташиш мумкин эмас. 
Тез бузиладиган юклар 
– ташиш пай
-
тида алоҳида ҳаво ва иссиқлик режимини талаб қиладиган 
маҳсулотлар – мева, сабзавот, гўшт, балиқ ва шу кабилар. 
Юк сиғдириш қобилияти (кема
) – кеманинг юк ташиш учун 
мўлжалланган қисмининг умумий катталиги (ҳажми). Одат
-
да бу катталик м
3
да ўлчанади. Дон ва шу каби тўкиладиган 
юкларни ташиш вақтида трюмнинг катталиги, бошқа баъзи 
ҳолларда юкларнинг умумий сони ҳисобга олинади. Бироқ 
денгиз кемаси қабул қилаётган юк унинг сузишига халақит 
бермаслиги керак.