Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Эркин тадбиркорлик ҳудуди – тадбиркорлик фаолия
-
ти ва чет эл сармояларини ишлатишнинг энг қулай ҳудуди. 
Бундай ҳудудларда экс порт қилинадиган товарлар ҳажмини 
ошириш ва ички бозорларни кенгайтириш учун алоҳида тар
-
тиб жорий қилинади. Масалан, солиқларни тўлашда маълум 
имтиёзлар берилади, экспорт-импорт жараёнлари учун 
қулайликлар яратилади.
Эркинлаштириш – хўжалик юритувчи субъектлар
-
нинг эркинлиги ва иқтисодий мустақиллигини, иқтисодий 
фаолиятнинг бозорга хос механизмларининг самарали амал 
қилишини таъминлашга қаратилган жараён; давлат томони
-
дан белгиланган чора-тадбирлар тизими; иқтисодий сиёсат 
йўналишларидан бири бўлиб, давлат ва назорат органлари
-
нинг хўжалик субъектлари фаолиятига аралашувини кескин 
қисқартириш бўйича кенг кўламдаги чора-тадбирлар амалга 
оширилади.
ЭСКАТО – БМТнинг иқтисодий комиссияларидан бири 
ҳисобланади. Осиё ва Тинч океани минтақасида жойлашган 
мамлакатларнинг (31 та давлат) иқтисодий ҳамкорлик жами
-
яти. ЭСКАТО 1947–1974 йилларда Осиё ва Узоқ Шарқ мам
-
лакатлари ҳамжамияти ҳам деб юритилган. Унга РФ, АҚШ, 
Франция, Буюк Британия (Швейцария консультатив статусга 
эга) каби давлатлар ҳам аъзодир.
Этика(аҳлоқ) – бу, ижтимоий ҳаёт жараёнида рўёбга 
чиқариладиган универсал ва ўзига хос аҳлоқий талаблар ва 
хулқ – атвор нормалари тизими бўлиб, тадбиркорлик этика
-
сининг асосини ташкил этади.
Эҳтиёж – инсоннинг яшаши ва камол топиши учун ке
-
ракли ҳаётий воситаларга бўлган зарурият. 
Эҳтиёжлар
 
– бу шахснинг яшаши ва ўзини – ўзи сақлашига доир за
-
рур воситалар ва шарт-шароитлар яратиш тўғрисидаги 
ғамхўрлик қилиши, яшаш муҳити билан барқарор муво
-
занатни сақлашга интилишдир. Инсон эҳтиёжлари тар
-
кибига турли жиҳатдан ёндашиб, уни ҳар хил гуруҳларга 
ажратиш мумкин: 1.Эҳтиёжлар субъектларига кўра: а) ин
-

---

409
дивидуал; б) гуруҳ; в) умумжамият эҳтиёжларига бўли
-
нади. Индивидуал эҳтиёж – бу ҳар бир инсон учун бўлган 
заруратни ифодалайди. Гуруҳ эҳтиёжи – бу оила ёки ки
-
шиларнинг бирор мақсадда бирлашган гуруҳлари (меҳнат 
жамоаси, турли уюшмаларнинг) эҳтиёжлари бўлиб, бир
-
галикда яшаш, фаолият юритиш жараёнида вужудга кела
-
диган умумий эҳтиёжлардир. Умумжамият эҳтиёжи – бу 
мамлакат миқёсида, қолаверса, ер курраси миқёсида ин
-
сонларнинг шаклланган таркиб топган эҳтиёжларидир. 2. 
Эҳтиёжлар объектига кўра: моддий ва ижтимоий-маънавий 
эҳтиёжларга бўлинади. Моддий эҳтиёжлар азалий бўлиб, 
улар инсон билан бирга вужудга келган бўлиб, энг зарур ва 
ҳаёт учун керакли ашёлардир. Озиқ-овқат, кийим-кечак, ту
-
рар-жой, транспорт ва ҳоказолар шулар жумласига киради. 
Улар яшашнинг бирламчи шартидир. Ижтимоий-маънавий 
эҳтиёжлар азалий бўлмай, жамият тараққиётининг маълум 
босқичида, цивилизация пайдо бўлиши билан юзага кел
-
ди. 3. Фаолият доираси ижтимоий-иқтисодий эҳтиёжлар 
жиҳатидан меҳнат қилиш, атрофдагилар билан мулоқотда 
бўлиш, дам олиш, иш қобилиятини тиклаш, иқтисодий фао
-
лият юритиш кабиларни ўз ичига олади. 4. Улар қай тарзда 
қондирилиши жиҳатидан қаралганда, якка ва биргаликда 
қондириладиган эҳтиёжлар кўзга ташланади. Ҳар бир ин
-
сон ўз эҳтиёжларининг бир қисмини якка тартибда, иккин
-
чи қисмини эса бошқалар билан биргаликда қондиради. 5. 
Уларни қондиришдан қандай мақсад кўзланганига қараб, 
шахсий ва ишлаб чиқариш эҳтиёжларига бўлиш мумкин. 
Бошқача айтганда, истеъмол товарлари ва иқтисодий ресурс
-
ларга бўлган эҳтиёжлардир.