Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Ижтимоий тўловлар – кам таъминланган кишиларга 
пул ёки натурал шаклда ёрдам кўрсатишга қаратилган тад
-
бирлар тизими.
Ижтимоий ҳамкорлик – хилма-хил фикр ва қарашларга 
эга бўлган, турли миллат, ирқ ва динга мансуб шахс ва 
гуруҳларнинг умумий мақсад йўлидаги ҳамжиҳатлиги.
Ижтимоий ҳимоя тушунчаси: 
Кенг маънода: аҳолининг 

---

140
барча қатламларига
(касбий, тармоқ, минтақавий ва бошқа 
белгилари бўйича) нисбатан қўлланиладиган ҳамда иж
-
тимоий хатар (риск) юз берганда моддий ва бошқа ёрдам 
кўрсатишга қаратилган чора-тадбирлар (масалан, давлат 
хизматчиларини ижтимоий ҳимоялаш, экологик ҳалокат зо
-
насида истиқомат қилувчиларни ижтимоий ҳимоялаш ва 
бошқалар) йиғиндисидан иборат. 
Тор маънода: ижтимоий 
заиф қатламларга
(қариялар, ногиронлар, кўп болалилар ва 
бошқаларни) моддий ҳимоялашни кўзда тутади.
Ижтимоий – амалий марказ – иш билан банд бўлма
-
ган аҳоли ва ишсизлар ўртасида кичик тадбиркорликни ри
-
вожлантириш орқали янги иш ўринларини яратиш билан 
шуғулланувчи, одатда бандлик марказлари қошида ташкил 
этилувчи тузилма.
Ижтимоий-иқтисодий муносабатлар – бу кишилар 
учун зарур бўлган ҳаётий неъматларни ишлаб чиқариш, 
тақсимлаш, айирбошлаш ва истеъмол қилиш жараёнида ву
-
жудга келадиган муносабатлар.
Ижтимоий-иқтисодий ривожланиш босқичларига 
цивилизацион ёндашув – У.Ростоу асос солган ривожла
-
ниш асосини ишлаб чиқариш омиллари ривожланиш нуқтаи 
назаридан таҳлил қилинган ёндашув. Бу назарияга амери
-
калик иқтисодчи Уолтер Ростоу ўзининг 1960 йилда нашр 
қилинган «Иқтисодий ўсиш босқичлари» китоби билан 
асос солди. У жамият тараққиётини 5 босқичга бўлади. 
Улар қуйидагилар: 
1.Анъанавий (традицион) жамият. 
Бу 
жамият қишлоқ хўжалиги устуворлиги, йирик ер эгалари 
ҳукмронлиги, меҳнат қуролларининг оддий, примитивли
-
ги, меҳнат унумдорлигининг пастлиги билан характерлана
-
ди. Шунинг учун унда жамғариш ҳам бўлмайди. 
2. Ўткин
-
чи жамият.
Бу босқич марказлашган давлатнинг вужудга 
келиши, ижтимоий меҳнат тақсимотининг чуқурлашуви, 
ҳунармандчилик ҳамда тадбиркорликнинг вужудга келиши 
билан характерланади. Жамғариш бошланади
. 3. Индустри
-
ал жамиятга ўтиш.
 Бу даврда меҳнат қуролларининг тако
-

---

141
миллашуви, саноатда инқилоб юз беради. Унинг натижаси
-
да меҳнат унумдорлиги ўсади, ишлаб чиқариш инфраструк
-
тураси шаклланади, ривожлана бошлайди, қўл меҳнати ўр
-
нига машиналашган меҳнат келади. Жамғариш кам бўлса 
ҳам аввалгига нисбатан ўсиб боради. 
4. Етуклик босқичи 
ёки индустриал жамият.
Бу босқичда йирик машина-
лашган индустрия вужудга келади. Фан-техника тараққиёти 
жадал боради. Йирик саноат, айниқса оғир саноат ривожла
-
нади. Саноат иқтисодиётнинг етакчи соҳасига айланади. 
Урбанизация (шаҳар ахолисининг кўпайиши) рўй беради. 
Жамғариш жадал боради, кейинги босқич учун асос ярати
-
лади. 
5. Оммавий истеъмол жамияти.
 Бу босқичда омма
-
вий истеъмол товарлари ишлаб чиқариш устувор аҳамиятга 
эга бўлади. Аҳолига хизмат кўрсатиш соҳалари ривожлана
-
ди. Узоқ муддат фойдаланиладиган истеъмол товарларини 
ишлаб чиқариш етакчи ўринга чиқади. Мамлакатнинг иш
-
лаб чиқариш салоҳияти истеъмол учун ишлайди. Бу кон
-
цепцияда ривожланиш асосини ишлаб чиқариш омиллари 
ривожланиши ва уларнинг таркибий тузилишини ўзгариши 
ташкил этади.