Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети

Давлатнинг махсус функционал бошқаруви — айрим давлат органларининг иш фаолияти ёки хизмат доирасидан келиб чиқадиган ва маълум бир табиий объектларга доир муайян экологик муносабатларни тартибга солишдаги функцияси.Масалан, Ички ишлар вазирлиги тизимидаги «ДЙХ Экология» хизматига автотранспортлардан чиқадиган заҳарли чиқитларни (CO гази, мой, турли хил тормоз суюққликлари) ва шовқиндан атроф-муҳит ифлосланишини назорат қилиш ваколати берилган. Ушбу назорат автотранспорт кимга қарашли ёки қайси тармоққа тегишли эканлигидан қатъи назар, автомобилларнинг муайян функциясига доир назоратни амалга оширади, холос. Функционал вазифаларни Божхона ва Солиққўмиталари ҳам бажарадилар.
Ўзини ўзи бошқариш органлари(фуқаролар йиҒини)нинг экологик функциялари. 2003 йил Ўзбекистонда «Обод маҳалла йили» деб эълон қилинди. Бу бежиз эмас, албатта. Чунки демократик давлат ва фуқаролик жамиятини қураётган Республикамизда давлатнинг умумий, айниқса, махсус Экологик менежмент ва аудит органларининг ижтимоий-иқтисодий ваколатларини ўзини ўзи бошқарув идораларига ўтказиш масаласи жуда долзарб­дир. Тоза атроф табиий муҳит кишиларнинг яшаш ҳуқуқининг асосий элементи ва уни асраб-авайлаш, авваламбор, ўзларига боғлиққ эканлигини англашлари ҳамда ўз ҳудудларида Экологик менежмент ва аудитни бос­қичма-босқич ўз ваколат доирасига киргизишлари муҳим масаладир.­
1999 йил 14 апрелда янги таҳрирда қабул қилинган «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида»ги қонунга ва обод маҳалла йилига мўлжалланган давлат дастурига биноан шаҳар, шаҳарча, қишлоқ ва овулдаги маҳалла фуқароларининг йиғини (вакиллар йиғилиши)ўз экологик манфаатларидан, урф-одатққоидаларидан ва ҳудудий экологик хавфсизликдан келиб чиққан ҳолда, ваколат доирасида мустақил фаолият юргизиш ҳуқуқига эгадирлар. Шаҳарча, қишлоқ, овул фуқаролар йиғини ва шаҳар маҳалласида, Қонуннинг 10-моддасига кўра, фуқаролар йиғини:
— атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва ободонлаштириш юзасидан ўз ваколати доирасида тегишли ҳудудда жойлашган корхона, муассаса, ташкилотлар раҳбарларининг ҳисоботларини эшитади;
— ободонлаштириш, кўкаламзорлаштириш ва санитария-тозалаш ишларини ўтказиш учун тегишли ҳудудда жойлашган корхона ва ташкилотларнинг маблағларидан шартнома асосида фойдаланиш тўғрисида қарорлар қабул қилади;
— атроф-муҳитни муҳофаза қилишга кўмаклашади;
— ер участкаларини бериш (реализация қилиш) масалаларини кўриб чиқувчи туман комиссиясига ўз вакилини юборади ва қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширади.
Нисбатан камроқ Экологик менежмент ва аудит функцияси шаҳарча, қишлоқ ва овулдаги маҳалла фуқаролар йиғинига берилган бўлиб, улар ҳудудларни ободонлаштириш ва кўкаламзорлаштириш бўйича тадбирлар режасини белгиланган тартибда тасдиқлайдилар ҳамда қонун ҳужжатларида кўрсатилган бошқа экологик фаолиятни ҳам амалга оширадилар.
2003 йилга келиб мамлакатимиз бюджети даромад қисмининг 56% ва харажат қисмининг 52% ҳудудий бюджетларни ташкил қилмоқда. Бу ўринда фуқаролар йиғини фаолиятининг таъминот қисмини айнан экологик масалаларни ҳал қилишга йўналтириш айни муддао бўлур эди.

3-МАВЗУ. ЎЗБЕКИСТОННИНГ ЭКОЛОГИК СИЁСАТИ.

Экологик муносабатларнинг мақсади ва моҳияти. Ўзбекистон Республикаси конституцияси – экологик бошқарувнинг асосий манбаи. Нодавлат нотижорат органларининг экологик бошқаруви. Бошқарув жараёнида қўлланиладиган методлар ва принциплар.

Демократик давлат ва фуқаролик жамиятини қуришнинг яна бир талаби нодавлат органларининг фаолиятини эркинлаштириш ва уларга ижтимоий ҳаётнинг турли жабҳаларида улкан ваколатлар беришдан иборат.

1999 йил 14 апрелдаги «Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисида»ги қонун нодавлат органлар фаолиятининг ҳуқуқий асоси ҳисобланади.