Олий ва ўрта махсус таълим

Нашр қилинган ишларнинг ҳажмини ҳисобга олиш.

Нашр қилишга тайёрланган қўлёзмалар ва чоп этилган ишларнинг ҳажмини аниқлаш учун махсус саноқ системаси ишлаб чиқилган бўлиб, унинг асосини муаллифлик варағи ташкил қилади. Муаллифлик варағида, одатда, нашр шаптномасига кўра, илмий маҳсулотнинг ҳажми белгиланади.
Муаллифлик варағи (м.в.) – муаллиф тайёрлаган материалнинг ҳажм бирлигидир. У 40000 босма белгидан иборат бўлиб, сўзлар орасидаги оралиқни, тиниш белгиларни, рақамларни ва бошқ. ҳам ҳисобга олади. Одатда, 1 м.в. – 22-24 матн саҳифасига тенг бўлиб, қаторлар ораси 2 интервалга тенг қилиб ёзув машинкасида ёки компьютерда терилган бўлиши керак (Энциклопедия книжного дела. Под ред. Ю.Майсурадзе.-М.: Юрист, 1998. – с.; 49-50).
Нашр фаолиятида “босма табоқ” атамаси ҳам ишлатилади. У орқали китобларнинг ёки бошқа босма ишларнинг ҳажми аниқланади. Китобнинг ҳажмини ҳисоблаш учун, физик босма қоғознинг майдонини 60х90 см. шартли босма қоғозга нисбатини кўрсатувчи коэффициент ишлатилади. Китобнинг шакли: 60х84 см. бўлса – коэффициент 0,93; 70х100 см. бўлса – коэффициент 1,29; 70х90 см. бўлса – коэффициент 1.17; 75х90 бўлса – коэффициент 1,26; 84х108 см. бўлса – коэффициент 1,68 бўлади.

97
Масалан, 60х84 см. ўлчамдаги китобнинг ҳажми – 5 б.т.; демак 5х0,93 = 4,65 шартли босма табоқ бўлади.

Ҳисобли – босма варақ – китоб барча материалининг шартли ҳажми бўлиб, унга реклама кирмайди. Миқдорий қиймати бўйича ҳисобли- босма варақ муаллиф варағидан фарқ қилмайди, аммо у қўшимча ҳисобланадиган объектларни (саҳифалар рақамини), нашриёт аннотациясини, мундарижани ҳисобга олади. Нашр қилинган ишнинг ҳажмини шартли босма табоқларда кўрсатиш қабул қилинган.
Шуни билиш лозимки, бир хил босма табоқда турли ҳажмдаги материал жойлашиши мумкин, бу шрифт ўлчамига, демак, қатордаги белгилар сонига ва варақдаги қаторлар сонига ҳамда четдаги бўш қолган соҳаларга боғлиқ.

13.8. Қўлёзмаларга қўйиладиган асосий талаблар

Илмий ишнинг қўлёзмасига, диссертация ва автореферат матнига қуйидаги талаблар қўйилади:

• 
  Қўлёзма, нашриёт таҳририятига (диссертация кенгашига, нашриётга ва бошқ.) одатда, икки нусхада (компьютерда босилган; иккинчи нусха ксерокопия бўлиши мумкин) топширилади.
  
• 
  Барча матн стандарт А4 (210х297) қоғозда босилган бўлиши керак.
  

Матн юқоридан 2,7ммли 2 – шрифтда 2 интервалда терилган бўлиши зарур; қатордаги белгилар сони – 60 – 65 (оралиқни ҳисобга олган ҳолда, саҳифадаги қаторлар сони 28 – 30 та бўлиши зарур. Поля (қолдириладиган бўш жойлар): юқоридан - 20мм, пастдан – 20мм, ўнг томондан – 10 мм, чап томондан – 20-
30 мм қолдирилади. Абзац 5 белгига тенг бўлиб, ном учун 3 интервал қолдирилиб, матн босилади ёки терилади.

• 
  Жадваллар, графиклар, расмлар, намойишлар, одатда, алоҳида варақда керакли жойларда берилади.