Олий укув юртлари тарих факультети талабалари учун дарслик Укув дастурлари, дарсли аларини



Download 3,05 Mb.
bet52/64
Sana23.02.2022
Hajmi3,05 Mb.
#147241
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   64
Bog'liq
Китоб тарихий география

Ижтимоий-иктисодий муносабатлар. Хоразмликларнинг асосий тирикчилик манбаи дехкончилик ва чорвачилик булган. Воханинг кулай географик шароитида ривожланган зироатчилик сунъий сугоришга асосланган. Кадимий кишлоклар ва уй- кургонларнинг атрофларидаги боглар, токзорлар ва дала-сугориш ерлари кенг майдонларга эга булган.
Хусусан, мил.авв. IV-II асрларда Хоразмда улкан сугориш тизими барпо этилади. Антик даврдан аввал хоразмликларда бундай тизим яратиш имкониятлари булмаган. Амударёдан канал чикариш усуллари анча такомиллашиб антик даври сугорилиши дастлабки сугорма зироатчиликдан сезиларли фаркланиб, узунлиги
40-50 км каналлар вужудга келган. Кенг тармокли сугориш тизимини барпо этиш марказлашган давлат хокимияти томонидан ташкиллаштирилган.
Зарур сув микдори билан йил мобайнида серхосилликни таъминлаш, канал узанлари серсув окиб туриш учун бахор мавсумидаги сугориш иншоотларининг тозалаш ишлари жамоаларнинг хаётий мухим вазифага айланган. У кадимги даврдан бошлаб давлат ва жамоатчиликнинг бурчи хисобланган.
Хоразмликлар бугдой, арпа ва тарик экиб, богдорчилик билан хам шугулланганлар. Манзилгохлар атрофида экин майдонлари 200-250 гектар ерларни ташкил этиб, токзорлар хам кенг далаларни эгаллаган. Антик даврида Хоразм вохасида Парфия, Маргиёна ва Бактрия сингари вино (шароб) ишлаб чикаришга катта ахамият берилган. Айрим кишлок хужалик омборхоналаридаги катта хумларда куп микдорда вино сакланган. Унинг асосий кисми ташки савдога мулжалланган.
Шунингдек, алохида калъалар кишлок хужалик махсулотларни саклаш омборхоналар вазифасини бажарган. Бундай жойларда купдан-куп уралар ва хумлар аникланган.
Хоразм хунармандчилиги (кулолчилик, тукимачилик металлга ишлов бериш, такачилик, ярог-аслахалар ишлаб чикариш, заргарлик ва бошк.) ички ва ташки савдо-сотик эхтиёжларини кониктирг ан. Шахарларда махсулот айирбошлашнинг хунармандчилик ва кишлок хужалиги уртасида, зироатчилар ва чорвадорлар уртасида хамда вилоятлараро махсулот айирбошлаш ривожланган. Иктисодий воха - туманлардан олиб келинган товар махсулотлари савдо марказларида тупланиб, улардан карвон йулларига олиб чикилган.
Хоразм вохасида утрок ахоли ва чорвадор - кучманчилар уртасидаги узаро савдо мухим ахамиятга эга булган. Даштлардан зироатчилар вохаларига чорва, гушт, тери ва жун махсулотлари олиб келинган. Кучманчилар билан савдо алокалари таъсирида айрим жойларда, одатда воха ва дашт худудлари чегараларида мавсумий бозорлар ташкиллаштирилган.
Хоразм ахолиси катта патриархал оилалардан иборат булиб, ер, чорва ва мулкка биргаликда эгалик килган. Бой-бадавлат Хоразм шохларнинг хужалигида купдан-куп чурилар, куллар ва хизматкорлар мавжуд эди. Шундай килиб, хукмдорлар хужалиги кенг тармокли иктисодий тизим булиб, махсус маъмурий ва
243
молиявий бошкарувга асосланган. Тупроккалъадаги саройининг хоразам тилида битилган хужжатларида ахолидан олинган солик тушумлари руйхати ифодаланган. Солик галла, ун, ёг, чорва, хунармандчилик буюмлари, вино билан туланган.
Хоразмнинг антик даври тарихида ибодатхоналар мавкеи баланд эди. Янги маълумотларга кура, ибодатхона жамоаси кохинлар ва хизматчилардан иборат булиб, уз ер мулклари, чорва подалари ва хунармандчилик устахоналарига эгалик килган. Ёзма манбалардан маълумки, кохинлар укимишли булиб, уларсиз бирон катта масъулиятли иш бошлаш мушкул эди. Кохинлар дехкончилик ишларини бошлаш, хосилни йигиштириб олиш муддатини аник билишган. Диний маросимлар жараёнларини кохинларсиз тасаввур килиш кийин, шунингдек, улар давлат бошкарувида фаол иштирок этганлар.
Хоразм ахолисининг асосий кисмини зироатчилар, хунармандлар, бинокорлар, савдогарлар ва турли ишлар билан банд булган хизматчилар ташкил этган. Кадимги Хоразмда патриархал уй кулчилиги ривожланган. Тупроккалъада топилган хужжатларда (улар фанда “Хонадонлар руйхати” деб татбик кили нган) хонадонда яшовчи оила аъзолари тилга олиниб, уларга тегишли кулларнинг исмлари хам келтирилган. Уй эгаси, унинг хотини, онаси, угли ва куёвининг шахсий куллари санаб утилган.
Умуман 19 та хонадон руйхати топилган. Хужжатларнинг маълумотларига кура, баъзи хонадонларда озодлар билан бирга 20 дан зиёд куллар яшаган. Мазкур хужжатларни ахолининг руйхатга олиниши жараёни билан боглаш мумкин, иккинчидан, жанг килишга кобил эркакларни аниклаш вазифаси хам эхтимолдан холи эмас.
Хонадонлар руйхати” кадимги Хоразмда хонадон кулчилиги кенг ривожланганидан далолат беради. Агар юкорида келтирилган оддий хонадонда мавжуд кулларнинг микдори хисобга олиниб, у холда мамлакат микёсида, жумладан жамиятнинг ижтимоий таркибидаги юкори погонасида турган зодагонлар оилаларида ва шохлар саройида хамда ибодатхоналар хужалигида кулларнинг умумий сони озод оила аъзоларига нисбатан айрим холатларда бир неча баравар куп булган.

Download 3,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   64




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish