Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

V.КЕЙСЛАР БАНКИ 
 
1-амалий машғулот: Инсон организмига атроф муҳит омилларининг 
таъсири. Хоналарнинг микроиқлим кўрсаткичларини текшириш
усуллари. 
1.Кичик гуруҳлар билаш усули гуруҳдаги тингловчиларни 4 кичик гуруҳга 
бўлишни кўзда тутади (3 тадан тингловчи), ҳар бир кичик гуруҳ мавзуни 
муҳокамаси ва ўқитувчи томонидан асбоблар билан таништириш ва ишлаш 
тартиби бўйича тушунтириши тугагандан сўнг шахсий топшириқларни 
оладилар: 
-1 кичик гуруҳ – хонадаги инсоляцион тартибни аниқлаш, текшириш 
баѐнномасини расмийлаштириш 
-2 кичик гуруҳ – ўқув аудиториясидаги ЁК ўлчаш ва унга баҳо бериш, 
текшириш баѐнномасини расмийлаштириш 
-3 кичик гуруҳ – ўқув аудиторияси мисолида ТЁК ўлчаш ва баҳолаш, 
текшириш баѐнномасини расмийлаштириш 
-4 кичик гуруҳ – ўқув аудиторисидаги иккита ишчи нуқтасида ѐруғликнинг 
тушиш бурчагини аниқлашни бажариш (1-чи ва 2-чи қатордаги иш жойлари) 
Кичик гуруҳларда амалий ишлар якунлангандан сўнг, ҳарбир гуруҳча 
ўзларининг текшириш натижаларини тақдим этадилар – текшириш 
натижалари ва хисоблаш натижаларининг баѐнномасини ўқийдилар. Сўнгра 
гуруҳдаги ҳамма тингловчилар барча текшириш натижаларини ўз 
дафтарларига ѐзиб оладилар ва кейин ўқитувчининг маслаҳати билан 
олинган натижаларга баҳо берадилар (ўқув аудиторияси учун табиий 
ѐритилганлик кўрсаткичларининг гигиеник меъѐрлари) 
Сунъий ѐритилганлик бир қанча омилларга боғлиқ бўлади: хонанинг 
катталиги (ўлчамлари), фойдаланиладиган чироқларнинг табиати, қуввати ва 
сонига, уларнинг созлиги, осилиш баландлиги, тозалиги, арматураларнинг 
тури, хонадаги юзаларнинг нурни қайтариш хусусиятига боғлиқ бўлади. 
Хоналарнинг сунъий ѐритилиш ҳолатини баҳолашда биринчи навбатда 
юқоридаги ҳамма омилларни тавсифлаш керак бўлади. 
Ёритилиш даражасини ва унинг хона бўлаб бир текис тарқалишини 
баҳолаш учун ўлчашлар хонада кам деганда 3-5 нуқтада амалга оширилиши 
керак (хонанинг катталигига боғлиқ ҳолда). Ўртача қиймат ѐритилишнинг 
ўртача даражасини, турли нуқталардаги ѐртилиш фарқларининг қиймати эса, 
ѐртилишнинг бир текис тарқалишини таърифлайди. Ёритилганликни ўлчаш 
учун люксметр асбобидан фойдаланилади. 
Бундан ташқари хоналардаги сунъий ѐритилганлик қиймати хисоблаш 
усули билан ҳам аниқланиши мумкин. Аввал хонага қўйилган ва ишлаш 

---

136 
ҳолатидаги чироқларнинг йиғинди қуввати хисобланади (А.Вт) ва йиғинди 
қувватни хона майдонига бўлиш орқали, солиштирма қувват хисоблаб 
топилади (Б, Вт/кв.м). Кейин жадвал бўйича (Амал. машғулотларга 
қўлланма, Г.И.Румянцев, 88 бет, 13 жадвал) 10 Вт/кв.м (100 люкс) энергия 
сарфлайдиган турли турдаги ѐритгичлар яратадиган ѐритилиш қиймати 
топилади. Ёритилганликнинг яқинлаштирилган қиймати (Х) кўйидаги 
формула ѐрдамида хисобланади: