Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

яхшъ// джахшъ, йɔнғɔқ; юр//джур
.
 [дж]
ундоши ўзбек шеваларининг барчасида қўлланилади. У араб, 
форс ва бошқа тиллардан кирган сўзларнинг таркибида бўлиб, улар ўзбек 
тилининг луғат таркибига сингиб кетган: 
джɔбɔн, джəвɔб, джувɔн
каби. 
[дж] ундошининг сўз ўртасида [й] ундоши билан алмашиниши ўзбек 
шеваларининг кўпчилигида учрайди. 
Мəйлъс~мажлис
.
[н]
- тил олди, сонор, бурун товушидир. Сўзларнинг барча 
бўғинларида кела олади. Шеваларда 
[ н>л], [н>м]
ҳодисалари учрайди. 
Мъллəт қъмə (миннат қилма), омбеш (ўн беш) йɔмбɔшъгə// джɔмбишъгə

---

35 
(ёнбошига). [н > т] ҳодисаси бирикма таркибида ҳам учрайди: Нав. в. 
ш. 
ҳечтъмə
(ҳеч нима), Наманган: 
ҳеч тъмə> хъштъмə>ъштъмə<ҳеч нъмə
. 
Марғилонда: 
ҳештъмə ɔпкелмəдъ
.
 [л]
- тил олди, ён, сонор ундош товушидир. У сўзнинг ҳамма 
бўғинларида кела олади. Ўзбек шеваларида [
л > н] 
ҳодисаси учрайди: 
н
екън, нə: лəт (лекин, лаънат). 
Ўтган замон равишдош формаси ясалганда 
ўзидан кейин келган унли билан бирга [л] ундоши тушиб қолади: 
кеп 
(келиб), ɔп (олиб). [л] 
ундош товуши шевада сўзнинг ўзаги охирида тушиб 
қолади. 
Ке, ɔмə, ɔ
(л талаффуз этилмайди) ад. орф. : кел, олма, ол.
 [р]
- тил олди, титроқ сонор ундош товуш. У сўзнинг ҳамма 
бўғинларида кела олади. (аммо асл туркий сўзларда [р] сўз бошида 
келмайди: 
қɔр, бɔр; рəҳбəр (тож. ), рухсат (араб. ). [р]
-спорадик равишда 
бир неча ундош товушлар билан алмашинади
. [р>л] анджъл (анжир), 
зəнджъл (занжир), девɔл (девор) 
каби. 
[р]
ундоши ассимиляцияга учрайди. 
М. :