Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

–ут
тарзида қўлланилади 
III. Хива-Урганч лаҳжаси
. Бу лаҳжага Хива, Хонқа, Ғазовот, 
Шаҳобод, Тошовуз, Эски Урганч, Янги Урганч, Ҳазорасп, Тўрткўл ўзбек 
шевалари киради. Шунингдек, Амударёнинг қирғоғида яшовчи ўзбеклар 
орасида ҳам бу лаҳжа вакллари учрайди. Бу лаҳжанинг ўзига хос 
хусусиятлари: жўналиш келишиги қўшимчаси 
–ға, гə, -а, - ə; 
Келаси замон 
феъли ясовчи аффикс-
джақ, -джак
тарзида қўлланилади.
Хива-Урганч шевасини профессор Ғози Олим Юнусов иккига бўлади.
1) Хива шеваси. 
Хива шевасида сингармонизмнинг сақланиши, чўзиқ 
унлиларга эга бўлиши, 
қ
ўрнида 
к 
ундошининг қўлланилиши мазкур 
шеванинг ўзига хос хусусиятидир.
2) Қарлуқ шеваси. 
Қарлуқ шевасининг бошқа шевалардан фарқли 
томонлари кўрсатилмаган.
Профессор А. К. Боровков
ўзбек шеваларини тасниф қилишда 
шеваларнинг фонетик хусусиятларидан о-ловчи ва а-ловчи фарқланишига 
кўра икки гуруҳга бўлади. 
 
1) о –ловчи шевалар; 2) а – ловчи шевалар.
О-ловчи шеваларга Тошкент, Самарқанд, Бухоро, Жиззах, Андижон, 
Фарғона,
Қўқон, Марғилон шеваларини киритди.
 А-ловчи
шеваларга сингармонизмни сақлаган ўзбек шевалари 
киритилиб, уларнинг фонетик хусусиятларига кўра 
й-ловчи 
ва 
дж-ловчи
шеваларга ажратилади.
 Й-ловчи
шеваларга Чимкент, Манкент, Туркистон, Жанубий Хоразм 
ўзбек шеваларини, 
дж-ловчи
шеваларга Сурхондарё, Самарқанд ва 
Шимолий Хоразм шевалари киритилди.

---

26 
А.К.Боровков ўзбек шеваларининг тарихий тараққиётини ҳисобга 
олиб, уларни тўрт диалектга ажратади.
1. Ўрта ўзбек диалекти. 
Бу диалектни фонетик, морфологик, лексик 
хусусиятларига кўра икки гуруҳга ажратади: 1) Ўрта Ўзбекистон шевалари: 
Тошкент, Самарқанд, Бухоро, Фарғона тип шевалари; 2) Шимолий ўзбек 
шевалари: Чимкент, Сайрам, Жамбул, Марки ва Жанубий Қозоғистондаги 
ўзбек шевалари.
Биринчи 
гуруҳга 
мансуб 
бўлган 
шеваларнинг 
ўзига 
хос 
хусусиятларини қуйидагича изоҳлайди: