Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

а 
-орқа қатор, қуйи-кенг, лабланмаган унли: 
аnhаr, аrqаn, č
аqqаn. 
ä
-олд қатор, қуйи-кенг, лабланмаган : 
ä
ll
ä, äs äл. 
ā
- орқа қатор, қуйи-кенг, қисман лабланган : 
ā š, āläm. 
е
- олд қатор, ўрта-кенг, лабланмаган: 
еrt äk, еkin. 
i
- олд қатор, юқори-тор, лабланмаган унли: 
bildi, kеdi. 
i: - i
унлисининг чўзиқ варианти. Ўзбек шеваларининг ҳаммасида 
учрайди. d
 i: l, i: š 
ї
- олд қатор юқори-тор, лабланмаган
ї: - ї
унлисининг чўзиқ варианти. Сингармонизмли ўзбек шеваларида 
мавжуд.
 u
– орқа қатор, юқори -тор, лабланган: 
šu, tun, kun. 
 ȕ
- олд қатор, юқори - тор, лабланган: 
bȕgȕn, bȕtȕn. 
 о
– орқа қатор, ўрта-кенг, лабланган: 
otin
, 
orin
(ад. орф. ўтин, ўрин). 
 
ӧ
– олд қатор, ўрта кенг, лабланган: 
č ӧ zmoq, k ӧrmoq. 
є 
– олд қатор, ўрта –кенг, лабланмаган: Бу унли кўпроқ Наманган 
шеваларида қайд қилинади. n
 єmє, qєnєqє. 
Ундошларни 
транскрипция 
қилишда 
қуйидаги 
ҳарфлардан 
фойдаланилади. 
b, d, č
(амалдаги 
ch
ўрнида), 
g, γ
(амалдаги 
g
ўрнида), 
h, j
(амалдаги у ўрнида), 
k, l, m, n, η 
(амалдаги 
ng 
ўрнида), 
p, q, r, s, š
(амалдаги 
sh ўрнида), 
t, v, x, ž
(амалдаги j ўрнида).

---

20 
Диакритик белгилар 
> белгиси - ўтиш ҳодисасини кўрсатади.
> белгиси - ўзгариш ҳодисасини кўрсатади.

белгиси - мосликни билдиради.
[ ] 
- ўрта қавс - умумий матндан транскрипция қилинган сўзларни 
ажратиб кўрсатиш учун ишлатилади.
... (кўп нуқта)
- сўз бирикмаси ёки гап умумий матндан ажратиб 
олинганда қўлланилади.
// белгиси – товушларнинг алмашиниши ва икки фактнинг параллел 
қўлланишини кўрсатади.
: (икки нуқта) - чўзиқликни билдиради.
Х белгиси –конвергенция (бирлашиш) ҳодисасини кўрсатиш учун 
товушлар орасига қўйилади.