Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

чəл
= дуторни чалди (феъл), 2) 
чəл 
- 
қари эркак киши (от) ; 
бəқə
(ад. орф. буёққа). 1) 
бəқə
- бу ёққа (феъл) 2) 
бəқə - 
қурбақа (от). Бу каби омонимларнинг юзага келиши хам турличадир.
Омонимларнинг юзага келиши
. Омонимлар ўзбек тилида ва 
шеваларда турли манбалар ҳисобига юзага келади, яъни бунда тил 
тараққиётининг ташқи ва ички манбалари асосий ўрин эгаллайди. Демак, 
омонимларнинг юзага келишида ташқи манба (бошқа тиллардан сўз 
ўзлаштириш), ҳамда ички манба (тилнинг ўз ички тараққиёти) 
қонунларининг аҳамияти катта.
Шевалардаги омонимлар қуйидаги усулларда юзага келади:
1. Тасодифий фонетик ўхшашлик натижасида пайдо бўлган омонимлар.
2. Маънонинг парчаланиши натижасида пайдо бўлган омонимлар.

---

105 
Тасодифий фонетик ўхшашлик натижасида пайдо бўлган 
омонимлар 
Шевалардаги баъзи сўзлар талаффузда турли фонетик ўзгаришлар 
натижасида адабий тилдаги бирор сўзга шаклан ўхшаб қолади, натижада шу 
бир хил фонетик кўринишдаги сўз бошқа-бошқа лексик бирлик сифатида 
кўринади. Лексемаларни омонимга олиб келган фонетик ўзгаришни тилдаги 
мавжуд фонетик қонуният билан изоҳлаш мумкин. Шеваларда ҳам айрим 
сўзлар фонетик ўзгаришлар натижасида омоним ҳосил қилади. Уларни 
қуйидагича кўрсатиш мумкин:
а) унлиларнинг алмашиниши натижасида ҳосил бўлган омонимлар: 
[о 

 
а]
қəш (ад. орф. қош) 1. 
қəш
- қош (от) ; 2) 
қəш= 
- қочмоқ (феъл) ; 
чəй 
(ад. 
орф. чой). 1) 
чəй
- чой (от) ; 2) 
чəй
= - қўлънгдъ чəй - қўлингни ювгин; 
дəйрə
. 1. 
Дайра
- доира [а]. Айлана билан ўралган юза; 2.