Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

ə
г
ə
бͻрдънгмъ ? // 
б
ͻ
рдъм-б
ͻ
рдъм, 
ёки 
ҳə
бордъм,
баъзан тасдиқ ва инкор маъносида: 
ҳə 
ёки 
йўқ
сўзлари билан 
жавоб қайтарилади.Баъзан эса гап бўлакларидан бирортаси орқали жавоб 
берилади. 
Бу кът
ͻ
б қъзъқəрлъ экəнмъ? - қъзъқарлъ
каби. 
М.Мирзаевнинг қайд этишича, инкор гапларнинг кесими вазифасида 
қўлланадиган 
эмас, йўқ
сўзлари баъзан ўзаро алмашади. Бундай 
дифференциация қилмай ишлатиш асосан ”икки тилли”шеванинг 
хусусиятларидандир. - 
Дерəзə 
ͻч
ъғмъ? Дерəзə очъғ йўқ, ёпуғ
. (ад. орф. 
Дераза очиқ эмас, ёпиқ.)
Гап бўлаклари билан грамматик боғланмаган сўзларга хос диалектал 
кириш сўзлар шеваларда ўзига хос кўринишга эга. Қарлуқ лаҳжасидаги 

---

71 
шеваларда 
ч
ͻқ
ъ, ч
ͻғ
ъмнəн
; икки тилли шеваларда
 əкун, əкунбат, бəт суғун
каби сўзлар кўпинча кириш сўз ўрнида қўлланилади
. Ч
ͻ
қъ, у 
гəпърм
ͻ
қчъмəс
–
Акунбəт, əйтгəнлəръз тоғръмъ?
–Қипчоқ лаҳжасида: 
Шуйтып, айтғаηыз туврымы?каби. 
Кўчирма гаплар ҳам ўзига хос кўринишга эга бўлиб, матнларда кўпроқ 
қўлланилади. Ўғуз лаҳжасида
: 
Авчи гөрəнинə гөзинə ишəнмəптир. Өз-
өзигə: 
“Ҳатта ҳейвɔнлар ҳам бир-биригə мүшкүл вақтда йəрдəм 
берейкəн. Нəмəгə əдəмлəр бир-биринə йəрдəм бермийдир-”
дийип авы 
тəшлəп
 
гидиптир.