Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган


[ы] фонемаси лабланмаган, тил орқа унли бўлиб, барча туркий тилларда  учрайди. Қипчоқ лаҳжасига оид шеваларда  [ы]



Download 1,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet107/135
Sana28.02.2022
Hajmi1,51 Mb.
#475199
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   135
Bog'liq
Ozbek dialektologiyasi. Nigora Murodova (5)

[ы]
фонемаси лабланмаган, тил орқа унли бўлиб, барча туркий тилларда 
учрайди. Қипчоқ лаҳжасига оид шеваларда 
[ы] 
фонемасининг қўлланиши 
кенгроқ. 
Айтың, келың, бөлдыңызмы. [ы]
фонемаси ҳамма вақт хам 
ўзининг тил орқа ҳолатини сақлайвермайди. Бу фонема 
[й, ш, ч, дж] 
товушлари билан бирга келганда [ъ] товушига мойил талаффуз қилинади: 
буқчайъп; джъл, джъладъ; чърағым, шъпрынды 
каби.
[ə > ъ]
ҳодисаси қишлоқ шеваларида учрайди: 
тəшлъйдъ, ъшɔнмъйдъ
каби.


118 
Ундош фонемаларнинг алмашиниб ишлатилиш ҳодисаси қипчоқ 
лаҳжасида кенгроқ.
[п > в]
ҳодисаси: 
чɔв
(чоп), 
тɔв
(топ), 
йɔвуп
(ёпиб), 
тевə 
(тепа) каби. 
Сўз бошида 
[й]
нинг 
[дж]
га ўтиши 
(й >дж) : джол < йол, джəнғɔқ < 
йɔнғɔқ, джаман < йаман // ёмон
каби.
[з]
ундош фонемасининг 
[й]
га ўтиши ўзбек шеваларида ҳам учрайди: 
сойлɔдъм
(сўзладим).
 [ш]
фонемасининг баъзан 
[с]
товуши билан алмашиниши қозоқ ва 
ўзбеклар яшайдиган жойлардаги ўзбек шеваларида учрайди: 
бɔсъ 
(боши), 
бɔсɔқ 
(бошоқ), 
тəскъл
(ташкил) каби.
Қипчоқ лаҳжасида 
[н (нг) ]
фонемаси сўзнинг охирида келганда чўзиб 
талаффуз этилади ва сўз қисқариб талаффуз қилинади: 
оң
(олинг), 
кең
(кенг 
< келинг) каби.
[ғ]
фонемаси ҳам 
[г]
ва 
[в]
товушлари билан алмашиниб қўлланилади 
[ғ > г]: бɔйнағъ, алған; [ғ > в]


Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   135




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish