«O‘lchash usullari va vositalari» fanidan 1- amaliy mashg‘ulоt

«Asosiy kattalik»-shartli ravishda tizimdagi boshqa kattaliklarga nisbatan mustaqil qabul qilinib olingan kattalik. Masalan: uzunlik, vaqt, massa va hokazo.

«Hosilaviy kattalik»-tizimga kiradigan va tizimning bir qancha asosiy kattaliklari orqali ta’riflanadigan kattalikka aytiladi. Masalan: tezlik, bosim, kuch, quvvat va boshqalar.

«Kattalikning birligi»- son qiymati 1 ga teng bo’lgan kattalik. Masalan: 1 m, 1 amper, 1 kg va boshqalar.

O’lchash sohalari

• 
  Asosiy o’lchash sohalariga quyidagilar kiradi:
  
• 
  Geometrik kattaliklar -burchak, uzunlik, yuza, hajm va hokazolarni o’lchash;
  
• 
  Mexanik kattaliklar -massa, kuch, mustahkamlik, cho’zilish, bosim va hokazolarni o’lchash;
  
• 
  Moddalarning oqimi, hajmi, sathi va hokazolarni o’lchash;
  
• 
  Fizik-kimyoviy-gaz, suyuqlik zichligi, yopishqoqlik, jismlarning namligi va hokazolarni o’lchash;
  
• 
  Issiqlik -harorat, issiqlik va hokazolarni o’lchash;
  
• 
  Vaqt, chastotani o’lchash;
  
• 
  Elektr va magnit kattaliklari-tok kuchi, kuchlanish , quvvat, elektr qarshiligi, magnit maydonini va hokazolarni o’lchash;
  
• 
  Radioelektron-signallarni o’lchash;
  
• 
  Akustik kattaliklar-havo, gaz, suv va qattiq jismlarda, shovqin darajasi va hokazolarni o’lchash;
  
• 
  Optik kattaliklar-materiallarning optik xususiyatlari (oqligi, tiniqligi, rangi, yaltiroqligi) ni o’lchash;
  
• 
  Ionli nurlanishni va yader doimiyliklarini o’lchash, ionli nurlanishning dozimetrik ko’rsatkichlari, ionli nurlanishning spektral ko’rsatkichlari, radionuklidlarning faolligini o’lchash.
  

O’lchashning usullari

O’lchashning ikki xil turi mavjud: laboratoriyaviy va texnik o’lchash.

«Laboratoriyaviy o’lchash»-aniq bo’ladi va o’lchashning xatoligi aniqlanadi va hisobga olinadi. Bu o’lchash ilmiy-tadqiqot ishlarida qo’llaniladi.