|
95. Шарқий Ҳимолай тоғларининг юқориги ландшафт минтақалари.
2000 м баландликда субтропик ўрмонлар барг тўкувчи ва игнабаргли мўътадил минтақа ўрмонлари билан алмашинади. Бу ўрмонларда субтропик флора вакиллари, чунончи ажойиб гулловчи магнолия камдан-кам учрайди. Ўрмонларнинг юқори чегарасида асосан игнабаргли ўрмонлар, шу жумладан кумушсимон пихта (Abies Webbiana), тилоғоч ва арча ўсади. Дарахт тагида дарахтсимон рододендронлар қалин чакалак ҳосил қилади. Тупроқ юзини ва дарахт танасини қоплаб ётадиган мох ҳамда лишайниклар кўп. Ўрмонларнинг юқори чегараси 3500 м га яқин баландликда жойлашган. Ўрмонларнинг юқоридаги субальп минтақаси баланд бўйли ўтлар ўсган ўтлоқлардан ва бутазорлардан иборат. Бу ўсимликлар альп минтақасига яқинлашган сари паст бўйли ва сийраклашиб боради. Ҳимолай тоғларининг баланд тоғ ўтлоқ ўсимликлари турларга бой-бу ерда наврўзгуллар, оқгуллар (горечавкалар), анемоналар, лолақизғалдоқлар ва бошқа ранг-баранг гулли кўп йиллик ўсимликлар ўсади. Альп минтақасининг юқориги чегараси шарқда 5000 м га яқин баландликда жойлашган, лекин айрим ўсимликлар бундан ҳам юқорида учрайди. Жомолунгмага чиқаётганлар 6218 м баландликдаҳам ўсимликни учратишган.
Ҳимолай тоғлари жанубий ёнбағирларининг ғарбий қисмида намликнинг камлиги сабабли бу ернинг ўсимлик ва ҳайвонот дунёси шарқдаги каби бой ҳамда хилма-хил эмас. Бу ерда терайлар минтақаси мутлақо йўқ, тоғлар ёнбағрининг этаклари сийрак ксерофит ўрмонлар ва бутазорлар билан қопланган, баландроқда доимий яшил тошдуб, олтинбарг зайтун каби ўрта денгиз бўйига хос айрим субтропик турлар учрайди. Яна ҳам баландроқда турли хил қарағайлар (Pinus excelsa, Р, silveztrls ва бошқалар) ҳамда ажойиб Ҳимолай ксдри (Cedrus deodara) садиган игнабаргли ўрмонлар кўпчиликни ташкил этади. Бу рмонлар тагидаги бутазорлар шарқдагига қараганда камбағал, екин ўтлоқ альп ўсимликлари янада хилма-хилроқдир.
Ҳимолай тоғларининг Тибетга қараган шимолий ёнбағирларининг ландшафтлари Марказий Осиёнинг чўлидан иборат тоғ ландшафтларига ўхшайди. Ўсимликларнинг баландликка қараб ўзгариши жанубий ёнбағирдагидек яққол ифодаланмаган. йирик дарёларнинг водийлари тагида то қор билан қопланган чўққиларгача бутун ёнбағирда қурғоқчил ўт ва ксерофит бутазорлар тарқалган. Дарахт ўсимликлар баъзи бир дарёларнинг водийларидагина паст бўйли теракзорлардан иборат.
Ҳимолай тоғлари ландшафтидаги бу фарқлар ёввойи фауна аркибида ҳам акс этган. Жанубий ёнбағирларнинг хилма-хил ва бой ҳайвонот дунёси тропикларга хосдир. Енбағирларнинг қуйи қисмидаги ўрмонларда ва терайларда кўпгина йирик .сутэмизувчилар, судралиб юрувчилар ва ҳашаротлар яшайди. У ерларда ҳозирги вақтга қадар филлар, каркидонлар, буйвол (қўтос)лар, ёввойи тўнғизлар, антилопалар (кийиклар) учрайди. Ўрмонлар турлихил маймунларга тўла. Макаклар билан силлиқ жунли маймунлар айниқса кўп тарқалган. Йиртқичлардан йўлбарслар билан қоплонлар-холдор ва қора қоплонлар (қора паланглар) аҳоли учун жуда хавфлидир. Қушлардан. товуслар патларининг чиройлилиги ва ранг-баранглиги билан ажралиб туради.
Тоғларнинг юқори минтақаси шимолий ёнбағирларидаги фауна таркибига кўра Тибет фаунасига ўхшайди. У ерларда Ҳимолай қора айиғи, ёввойи эчкилар, тўнғизлар, қўтослар яшайди. Кемирувчилар айниқса кўп.
Аҳолининг катта қисми жанубий ёнбағирнинг ўрта полосасида ва ички тектоник сойликларда тўпланган. У ерларда ишлов берилган ерлар кўп. Сойликларнинг суғориладиган ясси тоғ цисмида шоли экилади, зинапоялар шаклида қилиб ўзлаштирилган ёнбағирларда чой, цитрус мевалар, узум етиштирилади. Альп ўтлоқларидан қўй, қўтос ва бошқа моллар боқиладиган яйлов сифатида фойдаланилади.
Ҳимолай тоғларидаги довонларнинг жуда баландлиги шимолий ва жанубий ёнбағирлардаги мамлакатлар ўртасидаги алоқаларни қийинлаштиради. Баъзи бир довонлар орқали тупроқли йўллар ёки карвон сўқмоқлари ўтган, Ҳимолай тоғларида шоссе йўллари жуда кам. Довонлардан фақат ёздагина ўтиш мумкин. Қишда уларни қор босиб қолади ва бутунлай ўтиб бўлмайди.
ҲИНД-ГАНГ ПАСТТЕКИСЛИГИ
Ҳимолай тоғлари этагида Осиёнинг энг катта аллювиал текисликларидан бири-Ҳинд-Ганг пасттекислиги жойлашган.
Do'stlaringiz bilan baham: |
