Oilaviy budjet nima?

XMT tadqiqoti: So‘ralganlarning oylik chiqimlarida 83 foizni birlamchi xarajatlar tashkil etadi
O‘zbekistonda hozircha qancha aholi shaxsiy yoki uy-xo‘jalik budjetini yuritishi haqida statistika yo‘q.
Covid-19ning O‘zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy vaziyatga ta'siri borasida Xalqaro mehnat tashkiloti e'lon qilgan so‘nggi hisobotda keltirilishicha, so‘rovnomada qatnashgan respondentlarning 60 foizi bir oiladan iborat uy xo‘jaliklarida; 27 foizi ikki oilali, 13 foizi uch yoki undan ortiq oilaga ega uy xo‘jaliklarida yashaydi.
Shuningdek, oziq-ovqat, transport, kiyim-kechak va dori-darmon uy xo‘jaligi iste'molining 83 foizini tashkil qiladi.
Bu hisobotdagi qiziq ma'lumotlardan yana biri, so‘rovnomada ishtirok etgan 50 foiz respondent iste'molni tejash orqali xarajatlarni qoplashini ma'lum qilgan.
Ta'kidlash mumkinki, daromadlar birlamchi xarajatlarga ham yetmasligi uy-xo‘jalik moliyasini yuritmaslik uchun sabab bo‘la olmaydi. Shaxsiy va oilaviy budjet hisob-kitobini qilish aholining barcha toifalari uchun birdek ahamiyatga ega.
Umuman olganda, aholining uy-xo‘jalik moliyasini yuritishi mamlakat iqtisodiyotida muhim o‘rin tutadi: jamiyatda moliyaviy savodxon va hushyor kishilar ko‘p bo‘lishi daromadlar to‘g‘ri taqsimlanishi, jamg‘arilishi, kredit-qarz munosabatlarida noxush holatlarning kamayishiga xizmat qiladi.
Ya'ni fuqarolar shaxsiy va uy-xo‘jalik budjetini yuritish orqali nafaqat o‘z moliyaviy holati barqarorligini saqlaydi, balki mamlakat iqtisodiyotiga ham ijobiy ta'sir qiladi.
Shaxsiy va oilaviy budjet: uy-xo‘jalik moliyasini yuritish nima uchun muhim?

Keraksiz xarajatlardan qochish, oy oxiriga borib moliyaviy qiyinchilikda qolmaslikning muhim shartlaridan biri – shaxsiy yoki oilaviy budjet yuritish. Shu orqali siz o‘z moliyaviy imkoniyatlaringiz va ehtiyojlaringiz o‘rtasidagi farqni aniq bila olasiz.

Foto: scriptnotesshow
Umumiy qoidaga ko‘ra, shaxsiy budjet yuritish uchun birinchi navbatda siz daromadlaringiz manbalarini aniqlab olishingiz lozim. Qaysi manbadan qancha mablag‘ kelishiga qarab, o‘rtacha oylik daromadingizni hisoblaysiz. Daromadlar prognozlarini tuzgach, xarajatlar smetasini tuzasiz va birinchi navbatda eng zaruriy, kechiktirib bo‘lmas xarajatlaringizga mablag‘ ajratasiz.
Aytishga osondek ko‘rinsa-da, aslida shaxsiy budjet yuritish vaqt, qat'iyat va intizom talab qiladi. Shu bilan birga, kishida bu xususiyatlarni shakllantiradi ham.
Shu o‘rinda, shaxsiy budjetga qaraganda oilaviy budjet yuritish murakkabroq ekanini ta'kidlash zarur. Keling, dastavval «uy-xo‘jalik moliyasi» tushunchasiga to‘xtalsak.