Oiladagi zo'ravonlik

I-BOB. OILAVIY ZO'RLASHTIRISHNING NAZARIY Aspektlari

1.1 "Oiladagi zo'ravonlik" tushunchasining xususiyatlari
Oiladagi zo‘ravonlik murakkab fanlararo muammo bo‘lib, kriminologiya, sotsiologiya, psixologiya, tibbiyot va boshqa fanlar doirasida o‘rganiladi. Bu muammo yaqinda faol o'rganila boshlandi, ammo oiladagi zo'ravonlikning ekstremal shakllari - er-xotinning o'ldirilishi, oilada bolalar va ota-onalarning o'ldirilishi - Rossiyada 20-asrning boshlarida va ikkinchi yarmida faol o'rganilgan.
Oiladagi zo‘ravonlik deganda jabrlanuvchiga zarar yetkazilishi, jarohatlanishi, kamsitish yoki o‘limiga olib kelishi mumkin bo‘lgan oila a’zolariga nisbatan tajovuzkorlik va adovat tushuniladi. Oiladagi zo'ravonlik - bu oilada mavjud bo'lgan, turmush o'rtoqlar, sobiq turmush o'rtoqlar, ota-onalar, bolalar, nabiralar va boshqalarni o'z ichiga olgan hissiy yoki jismoniy zo'ravonlik yoki jismoniy zo'ravonlik tahdididir. Bu jismoniy, jinsiy, og'zaki, hissiy va iqtisodiy davrlarning takroriy tsiklidir nazorat qilish, qo‘rqitish, qo‘rquv hissini uyg‘otish maqsadida.
Aholining barcha guruhlari uchun umumiy bo'lgan oiladagi zo'ravonlikning o'ziga xos belgilari mavjud. Misol uchun, agar munosabatlarda zo'ravonlikning bir turi mavjud bo'lsa, unda boshqa zo'ravonlik shakllari ham rivojlanishi ehtimoli juda yuqori. Oiladagi zo'ravonlik uning barcha ko'rinishlarida zo'ravonlik sodir etgan shaxs tomonidan nazorat va kuch elementlarini o'z ichiga oladi.
Oilaviy zo'ravonlik belgilarini ijtimoiy harakat sifatida umumlashtiramiz.
Bu majburiy va kuchli harakat. “Hokimiyat subyekti” “obyekt”ning, ya’ni zo‘rlik bilan qarshilik ko‘rsatishiga qaramay, o‘z xohish-irodasini amalga oshiradi. Demak, hokimiyat-hokimiyat munosabatlarining asosini sub'ekt-ob'ektning o'zaro ta'siri tashkil etadi: hokimiyat sub'ektining irodasini ob'ekt sub'ektiga yuklash va uni nazorat qilish, ikkinchisini ko'rsatilgan irodaga bo'ysundirish. Oiladagi kuchli harakatlar majburlash, taqiqlash, buyruq berish, tahdid, hayqiriq, haqorat, jismoniy bosim shaklida ifodalanishi mumkin.
Ota-ona hokimiyatidan, pedagogik me'yorlar va oilaviy-huquqiy madaniyat me'yorlaridan farqli o'laroq, zo'ravonlik kuch-quvvat harakatining o'ziga xos xususiyati shundaki, u boshqa oila a'zosiga yoki birga yashaydigan shaxsga zarar (zarar) keltiradigan harakatdir. .
Oilaviy zo'ravonlik, qoida tariqasida, qarindoshlik va mulkiy munosabatlar, shuning uchun jabrlanuvchining (ob'ektning) jinoyatchiga (sub'ektga) qaramlik (iqtisodiy, psixologik, jinsiy va boshqalar) munosabatlari bilan bog'liq bo'lgan yaqin odamlarga qaratilgan. Odatda, oiladagi zo'ravonlik "katta", "boshliq" tomonidan maqomi va oilaviy roli bo'yicha "kichik" qaramog'idagi oila a'zosiga nisbatan sodir etiladi:
· Er → xotin;
· Ota-onalar → bolalar;
· Voyaga etgan bolalar → keksa oila a'zolari;
· Biologik ota-onalardan birining yangi hamkorlari → bolalar;
· Katta aka-uka va opa-singillar → kichik aka-uka va opa-singillar.
Giyohvandlik munosabati jabrlanuvchining zo'ravonlikka qarshi turishini qiyinlashtiradi.
Oiladagi zo'ravonlik ijtimoiy harakat sifatida dinamik jarayon bo'lib, unda ikkala shakl ham, uning ishtirokchilari ham bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lib, buning natijasida jabrlanuvchi vaqt o'tishi bilan o'zini zo'rlovchiga aylanishi mumkin. Oxir oqibat, zo'ravonlik qurbonlari u yoki bu darajada uning barcha ishtirokchilaridir: asl "zo'rlovchi", ham asl "jabrlanuvchi" va zo'ravonlik sahnalarining "guvohlari" (masalan, bolalar). Bu dinamikaning kelib chiqishi, “birinchi turtki”lari esa jamiyatning qalinligidan, uning ijtimoiy-madaniy (tsivilizatsiyaviy), etnik, iqtisodiy, siyosiy muammolaridan (oldingi shart va sharoitlardan) kelib chiqadi.
Ko'pgina mamlakatlarda oiladagi zo'ravonlik jiddiy ijtimoiy muammo sifatida qaraladi va turli akademik va amaliyotga yo'naltirilgan fanlar doirasiga kiradi. G'arb tanqidiy tafakkurida oiladagi zo'ravonlik bilan bog'liq muammolar majmuasiga asosan uchta nuqtai nazar mavjud.
Birinchisi, ijtimoiy-madaniy deb atash mumkin bo'lgan yondashuvga asoslanadi. U oiladagi zo'ravonlik muammosini jamiyatda erkaklarning ayollarga nisbatan zo'ravonligiga toqat qiluvchi yoki uni rag'batlantiradigan ma'lum turdagi ijtimoiy sezgirlikni keltirib chiqaradigan ijtimoiy tuzilmalar, madaniy me'yorlar va qadriyatlar tizimi majmuasiga kiradi. Bu yondashuv ijtimoiy qurilish nazariyasiga asoslanadi.
Ikkinchi nuqtai nazar oilaning o'ziga xos tuzilishiga qaratilgan. Oila tizimlari nazariyasi oiladagi zo'ravonlik muammosini oila doirasida mavjud bo'lgan muloqot strategiyalari prizmasi orqali ko'rib chiqadi. Ushbu nazariya doirasidagi zo'ravonlik fakti oila ichidagi makonni shakllantirishda yo'l qo'yilgan fojiali xatoning natijasi sifatida talqin qilinadi va aloqa jarayonining buzilishiga va nizolarning paydo bo'lishiga olib keladi. Bu nazariya, masalan, turmush o'rtoqlarning birgalikdagi maslahati amaliyotining asosidir. Ushbu turdagi maslahat hozir butun dunyoda rad etilgan. Oilaviy tizimlar nazariyasi oiladagi zo'ravonlik faktini baholashning noaniqligi, jinoyatchi va jabrlanuvchining funktsiyalarini talqin qilishdagi noaniqlik, tajovuzkor harakat uchun aybni ma'lum bir mavhum jarayonlarga o'tkazish va boshqalar tufayli tobora ko'proq tanqid qilinmoqda. tajovuzkorning xatti-harakatlarini bilvosita oqlash.
Oiladagi zo'ravonlik muammosi bo'yicha uchinchi nuqtai nazar - individual psixoterapevtik maslahat amaliyotidan mantiqiy xulosa. Ushbu yondashuv doirasida erkakning tajovuzkor xatti-harakatining sabablari va uning etti yoshda qo'rquv holatini doimiy ravishda modellashtirishi uning bolaligidan boshdan kechirgan, balog'at yoshida post shaklida aks etgan psixologik travma oqibatlari sifatida taqdim etiladi. - travmatik stress, depressiya, o'zini past baho va shu bilan birga, narsisizm, shaxsiyatning buzilishi. Ko'p jihatdan, bu yondashuv jamiyat tomonidan ishlab chiqarilgan madaniy me'yorlarning tarjimoni sifatida oila haqidagi birinchi nuqtai nazarni mustahkamlaydi.
Erkak tomonidan ayolga qaratilgan tajovuzkorlikning aniq ustunligini ko'rsatadigan statistik ma'lumotlar mavjud. Rossiya Federatsiyasida har kuni 36 ming ayol erlari yoki sheriklari tomonidan kaltaklanadi. Har qirq daqiqada bir ayol oilaviy zo'ravonlikdan vafot etadi. Oiladagi zo'ravonlik har to'rtinchi rus oilasida muntazam ravishda sodir bo'ladi. Ayollarning 47 foizi birinchi jinsiy tajriba ixtiyoriy emasligini aytishadi. Zo'ravonlik natijasida o'ldirilgan ayollarning 70% ga yaqini erlari yoki birga yashovchilar tomonidan o'ldirilgan. Rossiya Federatsiyasida oilaviy zo'ravonlikdan aziyat chekayotgan ayollarning 40 foizi hech qachon huquqni muhofaza qilish organlariga yordam so'ramaydi. Oiladagi zo'ravonlik holatlarining 90-96 foizida tajovuz qurbonlari ayollardir. Moskva davlat universiteti Xotin-qizlar kengashi tomonidan o‘tkazilgan tadqiqot natijalariga ko‘ra, ayollarning yarmidan ko‘pi (58 foiz) har qanday yaqin erkak (hozirgi yoki sobiq eri, kuyovi yoki sevgilisi) tomonidan tajovuzga uchragan. Ayollarning yarmidan ko'pi (54%) iqtisodiy zo'ravonlikning turli shakllarini boshdan kechirgan. 57% erlari, hech bo'lmaganda, vaqti-vaqti bilan "xo'rlash yoki kamsitishga, haqorat qilishga", "o'z o'rniga qo'yishga" ishonishadi. Ilmiy adabiyotlarda eng ko'p o'rganilganlar oiladagi zo'ravonlik muammolari bo'lib, bu erda erkak tajovuzkor rolini o'ynaydi.
Gerontologik zo'ravonlik - bu aholining ushbu guruhi bilan yaqin munosabatda bo'lgan odamlar tomonidan keksalarga ruhiy, jismoniy, iqtisodiy zarar etkazish, haqorat qilish va shafqatsiz munosabatda bo'lish. Gerontologik zo'ravonlik daromad darajasi, ma'lumoti, jamiyatdagi mavqeidan qat'i nazar, barcha ijtimoiy guruhlar o'rtasida sodir bo'ladigan haqiqiy hodisadir. Uyda, bu oila a'zolari yoki asosiy g'amxo'rlik qiluvchi tomonidan keksa odamlarning manfaatlarini buzishda o'zini namoyon qiladi.
Gerontologik zo'ravonlik sub'ektlari ko'pincha spirtli ichimliklar va giyohvand moddalarni suiiste'mol qiladigan eng yaqin qarindoshlardir. Ko'pgina hollarda, zo'ravonlik qurboniga moliyaviy jihatdan qaram bo'ladi.
Oiladagi zo'ravonlik muammosi bilan ishlaydigan deyarli barcha tadqiqotchilar zo'ravonlik tsikli borligini ta'kidlaydilar: bir-biri bilan almashinadigan vaziyatlarning o'ziga xos ayyor doirasi. Oiladagi zo'ravonlik holati tsiklik ravishda rivojlanib, uch bosqichdan iborat:
) Kuchlanishning kuchayishi. Qoida tariqasida, u o'zini haqoratning izolyatsiya qilingan portlashlari shaklida namoyon qiladi.
) Faol zo'ravonlik - eng salbiy shakldagi keskinlikning kuchayishi. G'azab hujumlari kuchli. Ushbu bosqichda jabrlanuvchiga kutilgan, kutilgan zo'ravonlik harakatining oldini olish mumkinligini va oldini olish kerakligini tushunishga yordam berish kerak - uydan chiqib ketish, yashirinish, yordam uchun do'stlarni chaqirish.
) "Asal oyi". Bu davrda tajovuzkor mehribon, mehribon, aybdor bo'lishi, hech qachon zo'ravonlikni takrorlamaslikka va'da berishi yoki aksincha, zo'ravonlikni qo'zg'atganlikda jabrlanuvchini ayblashi mumkin.
Odatda oilaviy zo'ravonlikning 4 turi mavjud:
l jismoniy zo'ravonlik;
l jinsiy zo'ravonlik;
l iqtisodiy zo'ravonlik;
Jamiyatda jinsiy-rol xulq-atvorining stereotiplarida mustahkamlangan oilaviy zo'ravonlik haqidagi afsonalar paydo bo'ldi:
Ayollar zo'ravonlikni qo'zg'atadilar va bunga loyiqdirlar. Antiteza: Bu keng tarqalgan e'tiqod ayollarni kaltaklash muammosi ijtimoiy ekanligini ko'rsatadi: u bolalikdan odamlarga singdirilgan gender stereotiplariga asoslangan.
Bir marta zo'ravonlikka uchragan ayol abadiy qurbon bo'ladi. Antiteza: mutaxassislar bilan maslahatlashgandan so'ng, zo'ravonlik davri buzilgan va ayol zo'ravonlik va xavf ostida bo'lmasa, ayol normal hayotga qaytishi mumkin.
Qo'pol erkaklar hammaga nisbatan tajovuzkor va qo'pol munosabatda bo'lishadi. Antiteza: ularning aksariyati o'z xatti-harakatlarini nazorat qila oladi va qaerda va kimga nisbatan tajovuzkor his-tuyg'ularni ko'rsatishi mumkinligini tushunadi.
Urganlar mehribon erlar yoki sheriklar emas. Antiteza: Ular ayolni zo'ravon munosabatlarda ushlab turish uchun sevgidan foydalanadilar.
Zo'ravonlar ruhiy kasal. Antiteza: Bu erkaklar ko'pincha oddiy hayot kechirishadi, faqat tajovuzkor xatti-harakatlarga yo'l qo'yadigan daqiqalar bundan mustasno.
Zo'rlangan erkaklar muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va hayotdagi stress va qiyinchiliklarga dosh bera olmaydi. Antiteza: ertami-kechmi hamma odamlar stress holatini boshdan kechirishadi, lekin hamma ham boshqa odamlarni suiiste'mol qilmaydi.
Xotinini kaltaklagan erkaklar bolalarni ham urishadi. Antiteza: Bu oilalarning uchdan birida sodir bo'ladi.
Bolalarga otasi kerak, hatto u tajovuzkor bo'lsa ham, yoki "Men faqat bolalar tufayli qolaman". Antiteza: Shubhasiz, ideal holda, bolalar ona va otaga muhtoj. Biroq, oiladagi zo'ravonlik sharoitida yashovchi bolalar o'zlari zo'ravonlikdan qutulish uchun onadan otasidan qochishni so'rashlari mumkin.
Uydagi janjallar, tajovuz va janjallar o'qimagan va kambag'al odamlar orasida keng tarqalgan. Daromad va ta'lim darajasi yuqori bo'lgan oilalarda bunday baxtsiz hodisalar kamroq uchraydi. Antiteza: Oiladagi zo'ravonlik faqat aholining muayyan qatlamlari bilan chegaralanmaydi. Bu ta'lim darajasi va daromadidan qat'i nazar, barcha ijtimoiy guruhlarda sodir bo'ladi.
Er va xotin o'rtasidagi janjal har doim bo'lgan, bu tabiiy va jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin emas. "Sevimlilar ta'na qiladilar - faqat o'zlarini ermak qiladilar." Antiteza: janjal va nizolar haqiqatan ham ko'p jihatdan mavjud bo'lishi mumkin. Zo'ravonlikning o'ziga xos belgilari - bu sodir bo'layotgan voqealarning jiddiyligi, tsiklikligi va intensivligi va oqibatlari.
Yuzga urish hech qachon jiddiy og'riq keltirmaydi. Antiteza: zo'ravonlik davriylik va zo'ravonlik harakatlarining bosqichma-bosqich ko'payishi bilan tavsiflanadi. Bu oddiygina tanqid bilan boshlanishi mumkin, keyin xo'rlash, izolyatsiya, keyin shapaloq, zarbalar, muntazam kaltaklar va ba'zan o'lim.
Jabrlanuvchi xohlasa, bu munosabatlarni osongina uzib qo'yishi mumkinligi haqida afsona bor va sherik uni to'xtatib turish vositasi sifatida zo'ravonlikka murojaat qilmasdan qo'yib yuboradi. Ish bilan ta'minlash va moddiy yordamning haqiqiy alternativalarining yo'qligi, jabrlanuvchini ishonchli himoya qiladigan uy-joyning yo'qligi, ruhiy va jismoniy jarohatlar natijasida immobilizatsiya, har qanday holatda ham oilani saqlab qolishni talab qiladigan madaniy va oilaviy qadriyatlar, sherik, psixologlar, sudlar, ruhoniylar, qarindoshlar va boshqalar. Jabrlanuvchini zo'ravonlik uchun o'zi aybdor ekanligiga va sherikning talablariga bo'ysunish orqali uni to'xtata olishiga ishontiradigan shaxslar jabrlanuvchilarning sherigi bilan munosabatlarini to'xtatmasligining barcha sabablari hisoblanadi.
Umuman olganda, zo'ravonlik ko'pincha hokimiyatni o'rnatish va o'zini o'zi tasdiqlamaslik uchun vositaga aylanadi. O'z-o'zini tasdiqlash deganda o'z-o'zini hurmat qilish, o'zini o'zi qadrlash darajasini oshirish, o'zini o'zi qadrlash, o'z shaxsiyatining boshqalar uchun ahamiyatini e'lon qilish istagi tushuniladi. Zo'ravonlik qo'llash paytida odam o'zining boshqa shaxs ustidan to'liq kuchini his qiladi. Shunday qilib, tajovuzkor va zo'ravon harakatlar inson uchun ichki psixologik muammolarni, o'ziga ishonchsizlikni, sub'ektiv ravishda his qilingan zaiflikni engish vositasiga aylanishi mumkin.
1.2 Zo'ravonlikning sabablari, xususiyatlari va turlari
Oiladagi zo'ravonlik muammosining global muammo sifatida e'tirof etilishi beixtiyor bu hodisa nafaqat antropogen va ijtimoiy-psixologik xususiyatga ega ekanligini ko'rsatadi: uning ildizlari zamonaviy tsivilizatsiya qadriyatlari va maqsadlari tizimiga borib taqaladi. ekologik, iqtisodiy, siyosiy, millatlararo, davlatlararo munosabatlar tizimidagi zo'ravonlik tarkibiy qismlarini o'z ichiga oladi. Turli xil ijtimoiy muammolarni hal qilishning zo'ravonlik usullariga ega bo'lgan jamiyat shaxsiy hayot sohasida zo'ravonlikni keltirib chiqaradi.
Oiladagi zo'ravonlikning ijtimoiy ildizlarini asoslash nuqtai nazaridan, ijtimoiy ko'payishning marksistik g'oyasi samarali bo'lib ko'rinadi va shuning uchun oilani ushbu jarayonning tarkibiy qismi sifatida tushunish: shaxsni bevosita qayta ishlab chiqaradigan ijtimoiy institut. Oila ijtimoiy ko'payishning zaruriy hujayrasi va modeli bo'lib, u erda o'zining "ishlab chiqarishi" (iqtisodiy va iqtisodiy funktsiyasi), o'zining "iste'moli" (tashkiliy-tiklash funktsiyasi) va "muloqot" (reproduktiv va tarbiyaviy va tartibga soluvchi va) mavjud. boshqaruv funktsiyalari), bu jarayonda odamlar "jismoniy va ma'naviy jihatdan bir-birlarini yaratadilar". Ko'rinib turibdiki, oila ijtimoiy hayotning ijobiy, konstruktiv va ijodiy tomonlari bilan bir qatorda shaxsga nisbatan salbiy, buzg'unchi va buzg'unchi shart-sharoitlar va omillarni qayta ishlab chiqarishga qodir.
Ba'zi mualliflar zo'ravonlik sababini so'zning keng ma'nosida inson faoliyati jarayonida ko'pincha maqsad va vositalar, niyat va natijalarning nomuvofiqligida ko'radilar. Yaxshi maqsadlar sari intilishda odamlar ba’zan o‘zlari tanlagan vositalarni befarq qoldirishadi, zo‘ravonlik yo‘llari maqsadga erishishning eng qisqa va samarali yo‘li bo‘lib tuyuladi. Shu bilan birga, bu mumkin bo'lgan (ba'zan uzoq) oqibatlarga e'tibor berilmaydi. Demak, zo'ravonlik ko'plab insoniy dizaynlarning teskari tomonidir. Bundan tashqari, inson harakatlarining zo'ravonlik xususiyati ko'p jihatdan sub'ektning shaxsiyati bilan bog'liq. "Zo'rlovchi sub'ekt, - deb yozadi M. Veverka, "ijtimoiydan oldingi makonda" "funktsiyalari", ya'ni" ijtimoiylikning "yo'qligi, etishmovchiligi, pasayishi" bilan tavsiflanadi, shuning uchun zo'ravonlik ko'pincha bo'shliqlarda, parchalanishda paydo bo'ladi. ijtimoiy tuzilmalar "boshqacha aytganda, barqaror qadriyatlar va me'yorlar tizimini buzish sharoitida. Zo'ravonlikning subyektiv sababi (motivi) odatda sub'ektning (zo'rlovchining) da'volari va faoliyat holatining holatlari, shartlari o'rtasidagi ziddiyatdir. Biroq, bugungi kunda oilada zo'ravonlik qo'llanilishiga nima sabab bo'layotgani haqida umumiy fikr mavjud emas, chunki uy sharoitida sodir etilgan barcha zo'ravonlik holatlarini faqat bitta omilni hisobga olgan holda tushuntirish mumkin emas. Inson tabiatining murakkabligi, ijtimoiy munosabatlar va ijtimoiy tuzilmalarning xilma-xilligi alohida oilalar o'rtasidagi ko'plab farqlarni, ularning a'zolarining individual xususiyatlarini, ijtimoiy munosabatlar va stereotiplarni hisobga olishni talab qiladi, ularning kombinatsiyasi zo'ravonlikni keltirib chiqaradi. Oiladagi zo'ravonlikning eng keng tarqalgan sabablari:
l doimiy oila ichidagi nizolar;
l sirt faol moddalardan foydalanish;
l ota-ona oilasida bolalik davridagi tarbiyaning noqulay sharoitlari;
l jabrlanuvchi (uning oilasi) va (yoki) zo'rlagan shaxs (uning oilasi) alohida, mustaqil uy-joy va uni sotib olish uchun mablag'ga ega bo'lmasa;
l qoniqarsiz yashash sharoitlari;
l moddiy turmush darajasining pastligi;
l zo'rlovchining ishsizligi, shu jumladan uning ishlashni istamasligi;
l jabrlanuvchining ishsizligi, shu jumladan uning ishlashni istamasligi;
l zo'rlovchining boquvchi, oila boshlig'i rolini to'liq bajara olmasligi;
l zo'rlovchining tajovuzkor xarakteri, zo'ravonlik bilan muammolarni hal qilish istagi;
l jabrlanuvchi tomonidan zo'ravonlik, zo'ravonlik, haqorat qilish;
l zo'rlovchining axloqsiz, g'ayriijtimoiy turmush tarzi;
l jabrlanuvchining axloqsiz, g'ayriijtimoiy turmush tarzi;
l jabrlanuvchining zinosi;
l ruhiy kasallik, zo'ravonlik / jabrlanuvchining buzilishi;
l zo'ravon / jabrlanuvchining nogironligi;
l zo'rlovchining madaniy, ma'rifiy darajasining pastligi;
l zo'rlovchining shaxsiy, oilaviy hayotidagi inqiroz;
l IAB tomonidan oilaviy nizolar, oiladagi zo‘ravonlik holatlariga, jumladan, nosog‘lom oila ustidan nazoratning yo‘qligiga o‘z vaqtida javob bermasligi va samarasizligi;
l oiladagi zo'ravonlikning oldini olish bo'yicha ixtisoslashtirilgan ijtimoiy xizmatlarning yo'qligi yoki etarli emasligi.
Ko'pgina tadqiqotchilar oiladagi zo'ravonlik harakatlarining quyidagi sabablarini aniqlaydilar:
l jabrlanuvchini oiladagi o'z rolini to'liq bajara olmaslik yoki muvaffaqiyatsizliklar, shaxsiy, oilaviy hayot inqirozi bilan bog'liq g'azab bilan almashtirish;
l jabrlanuvchining boshqa oila a'zolari bilan nizo natijasida paydo bo'lgan norozilik, g'azablanish;
l jabrlanuvchiga og'riq, azob, zarar etkazish istagi;
l jabrlanuvchining oiladan chiqib ketishiga to'sqinlik qilish;
l hasad;
l zino uchun qasos;
l mastlikni, jabrlanuvchining boshqa axloqsiz xatti-harakatlarini to'xtatish istagi;
l doimiy kaltaklash, haqorat qilish, qo'rqitish uchun qasos;
l jabrlanuvchi tomonidan zo'ravonlik uchun qasos;
l jabrlanuvchi tomonidan bolalarga nisbatan zo'ravonlik uchun qasos;
l jabrlanuvchidan yoki tegishli tashvishlardan xalos bo'lishni xohlayman;
l shaxsiy manfaat;
l turar-joy binolaridan, boshqa mulkdan foydalanishdagi to'siqlarni bartaraf etish istagi;
l jabrlanuvchining haqoratlarini, haqoratlarini bostirish istagi;
l boshqa oila a'zolarini zo'ravonlik qiluvchi tomonidan jabrlanuvchi tomonidan zo'ravonlikdan himoya qilish.
Qoidaga ko'ra, zo'rlovchi bir vaqtning o'zida bir nechta sabablarga ko'ra boshqariladi.
Oiladagi zo'ravonlik bir qator o'ziga xos xususiyatlarga ega. Adabiyotlarni tahlil qilish quyidagi xususiyatlarni aniqladi:
) Oilaviy va maishiy zo'ravonlik jinoyatlari guruh xususiyati bilan tavsiflanmaydi, chunki ularning deyarli barchasi shaxsiy dushmanlik munosabatlari asosida sodir etiladi va ular, qoida tariqasida, ikki tomonlama ziddiyatga olib keladi.
) Oilaviy zo'ravonlik harakatlari deyarli teng darajada: shaharlarda ham, qishloq joylarda ham sodir etiladi.
) Zo'ravonlik harakatlari odatda tizimli ravishda amalga oshiriladi.
) Oilaviy va maishiy jinoyatlar sodir etilgan joyda, asosan, "kvartira" deb ta'riflanishi mumkin. Ushbu guruh jinoyatlarining aksariyati oilaviy janjal paytida sodir etilgan, bu esa yashash joyida bo'lishni anglatadi.
) Ko'pincha zo'ravonlik qilishning sababi jabrlanganlarning axloqsiz yoki noqonuniy xatti-harakatidir. Shu bilan birga, jabrlanuvchining provokatsion xatti-harakati yoki hujumga javoban erkaklarga qaraganda ayollar ko'proq jinoyat qilishadi.
) Oiladagi eng zo'ravon jinoyatlar qurol sifatida ishlatiladigan turli uy-ro'zg'or buyumlarini qo'llash bilan sodir etiladi. Bu jinoyatlar oldindan tayyorlanmaganligini, jinoyatchilarning “birinchi qo‘lga tushgan” narsadan: oshxona anjomlari, uy jihozlari va hokazolardan foydalangan holda, hech qanday kamsitmasdan, impulsiv harakat qilganidan dalolat beradi.Ayollar ko‘pincha bu buyumlardan foydalanadilar.
) Oiladagi zo'ravonlikning namoyon bo'lishi ko'pincha shafqatsizlik, jasorat va g'ayrioddiy beadablik bilan tavsiflanadi, bu murakkab oila ichidagi munosabatlardan, oilaviy nizolarning eng yuqori darajasidan, shuningdek, chuqur axloqiy tanazzuldan, elementar axloqiy talablarni mensimaslikdan dalolat beradi. .
) Oilada zo'ravonlik jinoyatlarini sodir etish mexanizmi qasdning to'satdan sodir bo'lishi bilan tavsiflanadi.
) Ayollarning xulq-atvori qarama-qarshi jins vakillariga nisbatan jinoyatchilikning sezilarli darajada pastligi bilan tavsiflanadi.
Odatda, oilaviy zo'ravonlikning quyidagi turlari ajratiladi:
l jismoniy zo'ravonlik (zo'ravonlikning bu turi jabrlanuvchiga jismoniy zarar etkazish uchun bevosita yoki bilvosita ta'sir qilishni o'z ichiga oladi. Jismoniy zo'ravonlik jarohatlar, kaltaklar, kaltaklar, qiynoqlar, tepishlar, shapaloqlar, shapaloqlar bilan ifodalanadi. uyquni yo'qotish, hayotiy zaruratni qondirish qobiliyatidan mahrum qilish. funktsiyalari, jabrlanuvchining irodasiga qarshi spirtli ichimliklarni yoki giyohvand moddalarni iste'mol qilishga majburlash);
l jinsiy zo'ravonlik (jabrlanuvchini jinsiy harakatlarda ishtirok etishga majburlash. U uchta asosiy shaklda namoyon bo'ladi: jinsiy zo'ravonlik (shaxsning aniq ifodalangan istamasligiga qaramay, jismoniy aloqa yoki og'zaki izoh va takliflar ko'rinishidagi obsesif bezovtalanish), majburlash (shaxs boshqa shaxs bilan o‘z irodasi bilan jinsiy yaqinlikka erishganda, lekin zo‘ravonlik qilmasdan) va zo‘ravonlik (jabrlanuvchiga yoki boshqa shaxslarga nisbatan jismoniy zo‘rlik qo‘llash yoki uni qo‘llash tahdidi bilan jinsiy aloqada bo‘lish yoxud nochor holatdan foydalanish) jabrlanuvchi (Rossiya Federatsiyasi Jinoyat kodeksining 131-moddasi) yoki jinsiy xarakterdagi boshqa zo'ravonlik harakatlari (Rossiya Federatsiyasi Jinoyat kodeksining 132-moddasi), masalan, og'zaki yoki anal jinsiy aloqa)).
l hissiy zo'ravonlik (jabrlanuvchini kamsitish, haqorat qilish, izolyatsiya qilish, jabrlanuvchining aloqa doirasini cheklash, tahdid qilish, shantaj qilishda ifodalanadi. Bu og'zaki va ruhiy vositalardan foydalangan holda zo'ravonlik, jabrlanuvchining qadr-qimmatini kamsitish, e'tiborsizlik);
Shunday qilib, zo'ravonlikning oilaviy hayotga kirib borishi oilaviy tarbiyaning axloqiy, insonparvarlik asoslarining buzilishiga, bolalarning uysizligi va qarovsizligining kuchayishiga, voyaga etmaganlarning alkogolli ichimliklar, giyohvand moddalarni iste'mol qilishga, fohishalik va jinoiy faoliyatga jalb qilinishiga olib keladi. . Bunday sharoitda oiladagi zo‘ravonlikning oldini olish chora-tadbirlarini takomillashtirish nafaqat ichki ishlar organlarining, balki butun jamiyatning eng muhim vazifasiga aylanadi.