Оила социологияси

Oila keng ma’noda avlodni davom ettirish va bolalarni tarbiya etishda amalga oshiriladigan ijtimoiy formadir. Oila qonuniy nikoh bilan boglangan kishilarning o’zaro tashkil topgan qon-qarindoshligi va ittifokilir. Oilaning asl ma’nosi shuki, er-xotin bir yostiqqa bosh qo’yadi turmush zahmatlari va sevinchlarini birgalikda tortishga, umrlarining oxirigacha bir-birlariga vafodor va sadokatli bulishga axd qiladilar. Oila qurganlar xayotning notekisliklariga, qiyinchiliklariga birgalikda barham berishga, bolalari to’g’risidagi g’amxo’rlik qilishga, bir-birlarini xurmat qilishga, e’zozlashga intiladilar.

• Oila keng ma’noda avlodni davom ettirish va bolalarni tarbiya etishda amalga oshiriladigan ijtimoiy formadir. Oila qonuniy nikoh bilan boglangan kishilarning o’zaro tashkil topgan qon-qarindoshligi va ittifokilir. Oilaning asl ma’nosi shuki, er-xotin bir yostiqqa bosh qo’yadi turmush zahmatlari va sevinchlarini birgalikda tortishga, umrlarining oxirigacha bir-birlariga vafodor va sadokatli bulishga axd qiladilar. Oila qurganlar xayotning notekisliklariga, qiyinchiliklariga birgalikda barham berishga, bolalari to’g’risidagi g’amxo’rlik qilishga, bir-birlarini xurmat qilishga, e’zozlashga intiladilar.

• Xar bir oila ijtimoiy tizim sifatida jamiyat oldida ma’lum bir funktsiyalarni bajaradi. Oilaning ijtimoiy funktsiyalari haqida gapirganda, bir tomondan jamiyatning oilaga ta’sirini, ikkinchi tomondan esa umumiy ijtimoiy tizimida oilaning o’rnini, oilaning xal qiladigan ijtimoiy (jamoatchilik) funktsiyalarini hisobga olish lozim. Oila quyidagi asosiy funktsiyalarni bajaradi: iqtisodiy, reproduktiv, tarbiyaviy, kommunikativ, regulyativ (boshqaruv).

Albatta, bu sanab o’tilganlar xozirgi zamon oilasini asosiy funktsiyalarining yagona klassifikatsiyasini tashkil eta olmaydi. CHunki ayrim manbalarda: naslni davom etirish, tarbiyaviy, xo’jalik va o’zaro yordam kabi funktsiyalar xozirgi zamon oilasining muhim funktsiyalari sifatida ko’rsatib o’tilsa, yana boshqa oilashunos mutahassislar xozirgi zamon oilasi funktsiyalarinpi: inson zotini davom etirish, bolalarni tarbiyalash va xo’jalik funktsiyalarini farqlaydilar. SHuningdek, oila funktsiyalarini: bolalarni dunyoga keltirish, xo’jalik-maishiy, tarbiyaviy, oila a’zolari dam olish va uni tashkil etish, ma’naviy muloqot, seksual, tarbiya jarayonidagi xamkorlik, uy xo’jaligini yuritish uchun zarur vositalarni ta’minlash, o’zaro moddiy va ma’naviy qo’llab-quvvatlash kabilardan iborat ekanligini ta’kidlovchi klassifikatsiyalar xam mavjud. YUqoridagilardan ko’rinib turibdiki, oilashunos mutaxassislar tomonidan oilaning asosiy funktsiyalari turlicha klassifikatsiya qilinmoqda.Bu o’rinda oila funktsiyalarini shunchaki sanab o’tish bilan kifoyalanmay, balki ularni bir tomondan odamlarning moddiy, xo’jalik-maishiy va ikkinchi tomondan emotsional va ijtimoiy-psixologik ehtiyojlarini qondiruvchi funktsiyalarga farqlash mumkin.

• Albatta, bu sanab o’tilganlar xozirgi zamon oilasini asosiy funktsiyalarining yagona klassifikatsiyasini tashkil eta olmaydi. CHunki ayrim manbalarda: naslni davom etirish, tarbiyaviy, xo’jalik va o’zaro yordam kabi funktsiyalar xozirgi zamon oilasining muhim funktsiyalari sifatida ko’rsatib o’tilsa, yana boshqa oilashunos mutahassislar xozirgi zamon oilasi funktsiyalarinpi: inson zotini davom etirish, bolalarni tarbiyalash va xo’jalik funktsiyalarini farqlaydilar. SHuningdek, oila funktsiyalarini: bolalarni dunyoga keltirish, xo’jalik-maishiy, tarbiyaviy, oila a’zolari dam olish va uni tashkil etish, ma’naviy muloqot, seksual, tarbiya jarayonidagi xamkorlik, uy xo’jaligini yuritish uchun zarur vositalarni ta’minlash, o’zaro moddiy va ma’naviy qo’llab-quvvatlash kabilardan iborat ekanligini ta’kidlovchi klassifikatsiyalar xam mavjud. YUqoridagilardan ko’rinib turibdiki, oilashunos mutaxassislar tomonidan oilaning asosiy funktsiyalari turlicha klassifikatsiya qilinmoqda.Bu o’rinda oila funktsiyalarini shunchaki sanab o’tish bilan kifoyalanmay, balki ularni bir tomondan odamlarning moddiy, xo’jalik-maishiy va ikkinchi tomondan emotsional va ijtimoiy-psixologik ehtiyojlarini qondiruvchi funktsiyalarga farqlash mumkin.

• Oilaning iqtisodiy funktsiyasi nimadan iborat?

• Oilaning iqtisodiy funktsiyasi uning asosiy funktsiyalaridan biri hisoblanadi. Oila iqtisodiy, budjeti, daromadini rejali sarflash, kundalik xarajatga, zarur buyumlarga pul ajratish, bir necha yildan so’ng olinadigan narsalarga mablag’ yig’ish, tejamli ro’zgor yuritish er-xotinning katta tajriba, malakaga ega bo’lishiga bog’liq. SHuningdek, oilada o’sayotgan farzand xam mana shu malaka va ko’nikmalarga ega bo’lib borishi zarurligini unutmagan xolda o’g’il-qizga iqtisodiy masalalarni xal etishni o’rgata borish lozim. Keyingi yillarda ro’zgorda yuzaga kelayotgan iqtisodiy muammolar oiladagi shaxslararo munosabatlarga salbiy ta’sir etishi bilan birgalikda farzandlar bilim saviyasining pasayishiga xam olib kelmoqda. Bunday noxush xolatlarning oldini olish maqsadida moddiy kiyinchiliklar tufayli xosil bo’ladigan muammolarni bartaraf etishda odamlarga psixologik yordam ko’rsatish lozim.