1. Gravmetrik tahlil nimaga asoslangan?
Javob: Tahlil etilayotgan namunadagi aniqlanuvchi tarkibiy qismni turg’un holda ajratib olib, uning massasini aniq tortishga asoslangan.
2. Reaksiya mahsulotini hosil qilish uslubiga ko‘ra gravimetriyani qanday turlari mavjud?
Javob: Xemiogravimetriya, Elektrogravimetriya, Termogravimetriya.
3. Xemiogravimetriya deb nimaga aytiladi?
Javob: kimyoviy reaksiya mahsulotini massasini aniq tortishga aytiladi (cho‘ktirish va haydash usullari).
4. Elektrogravimetriya deb nimaga aytiladi?
Javob:elektroliz natijasida elektrod massasini ortishini tarozida tortishga aytiladi.
5. Termogravimetriya deb nimaga aytiladi?
Javob: Termik qizdirish natijasida namuna massasini kamayishini aniq tortishga aytiladi.
6. Gravimetrik tahlilning mohiyati nimadan iborat?
Javob: Reaksiya muxsulotini aniq tortish va uning asosida aniqlanuvchi modda miqdorini hisoblashdan iborat.
7. Namunadagi tarkibiy qismni ajratib olishiga qarab gravmetriya qanday turlarga ajratiladi?
Javob: Ajratib olish, bevosita va bilvosita haydash, cho'ktirish.
8. Gravimetrik tahlilni kamchiligi.
Javob: Kamchiligi shundaki ko‘p mexnat talab etiladi.
9. Titrimetrik tahlil nimaga asoslangan?
Javob: Miqdoriy tahlil usuli bo‘lib, unda o‘zaro ta’sirlanuvchi moddalar eritmalarining hajmini aniq o‘lchashga asoslangan.
10. Titrant deb nimaga aytiladi?
Javob: Titri aniq bo‘lgan eritmalar titrlangan eritma (titrant) deyiladi.
11. Titrlashni ekvivalent nuqtasiga ta'rif bering.
Javob: Titrlash davomida titrlanuvchi eritmaga qo‘shilgan titrantni ekvivalent, teng kuchli miqdori.
12. Fenolftalein rangi titrlash kolbasida oz miqdorda kislota bo‘lganda qaysi rangda bo'ladi?
Javob: Rangsiz bo'ladi.
13. Qo‘llanadigan reaksiya turiga qarab titrimetrik taxlil qanday guruhlarga bo'linadi?
Javob: Kislota-asos, oksidlanish-qaytarilish, cho'ktirish.
14. Analitik kimyoda titrant eritmalarining konsentratsiyalari nimada ifodalanadi?
Javob: Normalda.
15. Normal konsentratsiyaga ta'rif bering.
Javob: 1 litr eritmadagi erigan moddaning gramm – ekvivalent miqdori.
16. Ishchi eritmalar deb nimaga aytiladi?
Javob: Taxlillanuvchi eritmalarni titrlab, ularni konsentratsiyasini aniqlash uchun ishlatiladigan eritmalar.
17. Ishchi eritmaning titri qanday topiladi?
Javob: Standart eritmalarning titri bo‘yicha topiladi.
18. Standart eritmalar qanday tayyorlanadi?
Javob: Boshlang‘ich moddani analitik tarozida tortib, o‘lchov kolbasida eritib, eritmaning hajmi kolbaning belgisigacha (menisk chizig‘i) suv bilan suyultirib tayyorlanadi.
19. Standart moddalarga qo‘yilgan talablar.
Javob: 1. Kimyoviy toza bo‘lishi kerak.
2. Moddaning tarkibi uning formulasiga to‘la mos kelishi lozim.
3. Modda quruq hamda eritma holda barqaror bo‘lishi.
4. Moddaning gramm - ekvivalent qiymati mumkin qadar katta
bo‘lishi lozim.
5. Suvda yaxshi erishi kerak
20. Kislota – asos usulida titrlash ishlatilayotgan titrant turiga ko‘ra qanday turlarga bo'linadi?
Javob: Atsidimetriya, alkalimetriya
21. Atsidimetriya nima?
Javob: Titrant, kislota eritmalari (HCl, H2SO4)
22. Alkalimetriya nima?
Javob: Titrant, ishqor eritmalari (KOH, NaOH)
23. Kislota – asos titrlash indikatorlari deb nimaga aytiladi?
Javob: Eritma pH ning tor doirasida, o‘z rangini o‘zgartiruvchi moddalarga aytiladi.
24. Kislota-asos indikatorlariga nimalar kiradi?
Javob: Bularga lakmus, fenolftalein, metiloranj va boshqalar kiradi.
25. Indikatorlarni rangini o‘zgarishini tushuntiruvchi, bir-birini to‘ldiradigan nazariyalar va ularni ta'rifi.
Javob: 2 ta nazariya mavjud.
1) Ion nazariyasiga asosan ionlashgan va ionlashmagan holatda indikator rangi turlicha bo‘ladi.
2) Xromofor nazariyasi bo‘yicha muhitni, pH o‘zgarishi bilan xromofor guruhini hosil bo‘lishi yoki o‘zgarishi hisobiga indikator molekulasi qurilishida o‘zgarish yuz beradi.
26. Indikatorlarni rang o‘zgartirish oralig‘i deb nimaga aytiladi?
Javob: Indikator rangini o‘zgartirishiga to‘g‘ri keladigan pH oraliqni, indikatorni rang o‘zgartish oralig‘i deyiladi.
27. Oksidimetriya usuli nima?
Javob: Oksidlovchi titrantlar bilan qaytaruvchilarni aniqlash.
28. Reduksometriya usuli nima?
Javob: Qaytaruvchi titrantlar bilan oksidlovchilarni aniqlash.
29. Titrlashni cho'ktirish usulining mohiyati nimadan iborat?
Javob: Aniqlanuvchi moddani titrantlar bilan qiyin eriydigan birikmalar hosil qilishiga asoslangan.
30. Cho‘ktirish usullarida reaksiyaga qo'yiladigan talablar.
Javob: 1) Aniqlanuvchi modda suvda yaxshi erib, rangsiz eritma hosil qilsin va tarkibida chokma hosil qiluvchi ion saqlagan bolsin.
2) Choktirish reaksiyasi qatiy stexiometrik nisbatda borishi kerak. Qoshimcha reaksiyalar va birgalashib chokish jarayonlari sodir bolmasin.
3) Reaksiya oxirigacha borishi kerak. Buning uchun
Ks≤ 10-10 bo‘lishi kerak.
4) Cho‘kma xona xaroratida, tez hosil bo‘lishi kerak.
31. Qo‘llaniladigan titrantni turiga ko‘ra cho'ktirish usuli qanday turlarga bo'linadi?
Javob: Argentometriya, merkurometriya, tiotsianometriya geksatsianoferratometriya, sulfatometriya va barimetriya.
32. Argentometriya usulining mohiyati nimadan iborat?
Javob: (Argentometriya (yun. argentum – kumush va metreo – oʻlchayman) – miqdoriy analizning titrlash usuli. Kumush nitrat (AgNO3)ning titrlangan eritmasidan foydalanishga asoslangan. Bunda tekshirilayotgan eritma – kumush nitrat eritmasi yoki uning ortiqchasi natriy xlorid (NaCl) eritmasi bilan titrlanadi. Titrlashning oxirgi nuqtasini eritmaning bir tekis loyqalanishiga qarab, shuningdek har xil elektrokimyoviy va fotometrik usullardan foydalanib aniqlash mumkin. Argentometriyadan kumush, xlor, brom va boshqa elementlarning atom massasi ni aniqlashda, baʼzi mamlakatlarda esa kumush tangadagi kumush miqdorini aniqlashda va umuman anionlari kumush kationi bilan kam eruvchan quyqalar hosil qiladigan tuzlar va kislotalar miqdorini yuqori darajadagi aniqlik bilan oʻlchashda foydalaniladi.)
Javob: Hg2(NO3)2 (Merkurometriya-simob kationlari bilan yomon yeriydigan birikmalar hosil qiluvchi anionlarni miqdoriy tahlil qilishning titrimetrik usuli xisoblanadi)
34. Tiotsianometriya usulining mohiyati nimadan iborat?
Javob: (Usulning mohiyati. Ag+ ionlarini titrant NH4NCS eritmasi bilan chokma hosil bolish reaksiyasiga asoslangan. Usul asosida quyidagi reaksiya yotadi: Ag+ + NCS- AgNCS EK AgSCN = 1· 10-12 Titrant NH4NCS yoki KNCS; indikator NH4Fe(SO4)2.
