Оила кутубхонаси бахтли бола маънавияти

Юлия Гиппенрейтер маслаҳатлари. 
Юлия Борисовна Гиппенрейтер — машҳур психолог, педагог, 
профессор, бола тарбияси бўйича кўплаб китоб ва қўлланмалар 
муаллифидир. У юқори малакали мутахассис бўлишдан ташқари, сўз устаси 
ҳамдир. Шу сабабдан унинг болалар психологиясига оид мураккаб 
мавзулардаги йўл-йўриқлари ва маслаҳатларини тушуниш осон, улар барча 
учун тушунарли ва содда тилда баён этилган. 
Муаллифнинг сўзлари биз ота-оналарни ҳаммаси ўз-ўзидан изига тушиб 
кетишини кутмасдан, ўзаро муносабатлар устида ишлашга ундайди. Қуйида 
келтирилган тавсия ва йўл-йўриқлар чуқур маънога эга бўлиб, уларни 
яхшилаб мушоҳада қилиш талаб этилади. 

Итоатсизлик – бу бола ўзига нисбатан нотўғри муносабатда бўлишга 
қарши қўйиши мумкин бўлган ягона йўл. 

«Қулоқсиз», «муаммоли», «ўзига ишонмайдиган» ва «бахтсиз» болалар 
– доим нотўғри шаклланган оилавий муносабатларнинг натижасидир. 

Болани ҳеч бир шартсиз қабул қилиш – бу уни чиройли, ақлли, 
қобилиятли, аълочи, ёрдамчи бўлганлиги учун эмас, шунчаки борлиги 
учун яхши кўришни англатади! 

Болани қанча кўп урушсак, у шунча ёмонлашиб бораверади. Ота-
онанинг вазифаси болада шартли рефлексларни ишлаб чиқишдан 
иборат эмас. 

Ота-она қанчалик тез-тез болага зарда қилиб, уни танқид қилиб, 
жеркиб турса, у шунча тез «Мени яхши кўришмайди» деган хулосага 
келади. 

---

221 

Тартиб-интизом яхши алоқалар ўрнатилишидан аввал эмас, фақат 
улардан сўнг ва улар асосида шаклланади. 

Бола ёрдам сўрамаган пайтда унинг ишларига аралашманг. Унинг 
ишларига аралашмаслик орқали унга «Ҳаммаси жойида! Сен албатта 
уддалайсан!» деган ундов берасиз. Фарзандингиз мураккаб вазиятларга 
дуч келган ҳоллар бундан истисно, албатта. 

Боланинг шахсияти ва қобилияти фақат унинг ўзи қизиққан ва истаган 
машғулот билан шуғулланганда ривожланади. 

Ўсмирликдаги мода кетидан эргашиш худди сувчечак кабидир – 
аксарият болалар уни ўзига юқтириб, енгил ёки оғирроқ бошдан 
кечиради, бир неча йилдан сўнг эса ортига ўгирилиб, ўзининг кулгуси 
қистайди. 

Фарзандингизга ўз ҳаракатлари ёки ҳаракатсизлигининг салбий 
оқибатлари билан юзма-юз келишига имкон беринг. Шундагина у улғая 
бошлайди ва ўз ҳаракатларини идрок эта бошлайди. 

Ўз норозилигингизни боланинг алоҳида ҳаракатлари юзасидан 
билдиришингиз мумкин. Боланинг ҳаракатларини муҳокама қилиш 
мумкин, унинг ҳис-туйғуларини эмас. Бола ҳаракатларидан кўнгил 
тўлмаслик мунтазам бўлмаслиги керак, акс ҳолда бу уни қабул 
қилмасликка айланади. 

Боланинг номақбул хатти-ҳаракати ҳаётнинг нормал бўлмаган шарт-
шароитига жавобан нормал реакциясидир. 

Қаттиққўл она боладан ҳиссий узоқлашган ҳисобланади, ҳар ҳолда 
бола шундай ҳис қилади. 

Боланинг ўзлигини сақлаб қолишига имкон беринг. Унга доим 
нималарнидир қилишга мажбурлаб, насиҳат қилиб, сиз айтган 
вазифаларни нима бўлишидан қатъий назар бажаришга ундаманг. 

Ўз-ўзини англаш ва ўз-ўзини тарбия қилиш – бу бола тарбияси учун 
даъвогар ота-она ва ўқитувчининг биринчи бурчидир. 

---

222 

Фарзандингиз хафа бўлган, ранжиган, омадсизликка учраган ёки 
нимадандир уялган ёки қўрққан ҳолатларда, ё унга нисбатан қўпол ёки 
ноҳақ муносабатда бўлишганда ва ҳаттоки у жуда чарчаганда ҳам 
биринчи қилишингиз лозим бўлган иш — бу унинг ҳолати ёки 
кечинмаларидан хабардор эканлигингизни унга билдиришдир!
63