Оила кутубхонаси бахтли бола маънавияти

 
Ҳаётий вазият 
– муайян вақт ва жойда одам хулқининг ўзига хос 
намоён бўлишини белгиловчи шарт-шароит ва ҳолат. 
Хулқ 
– ҳаракатлар тарзи. Одам ташқи(ҳаракатлари) ва ички (фикрлари) 
фаоллиги билан белгиланувчи, у билан атроф муҳитнинг ўзаро таъсир шакли. 
Хулқ одамнинг хатти-ҳаракатларида, қилиқларида ва одатларида намоён 
бўлади.
Ясли ёши 
– боланинг 4 ҳафталик – 3 ёшлик даври. Эмизиш даври – 4 
ҳафталик – 1 ёш; катта ясли ёш даври – 1-3 ёш.
 
Мактаб ёши – 
боланинг умумий ўрта таълим билан қамраб олинган 
даври. Кичик мактаб ёши – 6-7 - 11 ёш; ўсмирлик – 11-12 – 14-15 ёшлар;
эрта ёшлик -15-18 ёш; 
 
Буларнинг барчаси бола туғилганидан бошлаб, балоғат ёшига етгунича 
шакллантирилиши шарт бўлган ҳаётий, кундалик ижтимоий малакаларнинг 
оила, мактабгача таълим муассасалари ва мактабда мақсадли, изчил, аниқ 
кўрсаткичлар асосида, натижавийлик талабидан келиб чиқиб ўргатишни 
талаб қилмоқда.
Бу борада миллий ва жаҳон тажрибаси нима дейди? 
Миллий тажрибамиз.
Миллий тарбиямизда ижтимоий малакалар масаласига жуда катта 
эътибор берилган. Гўзал хулқларни ота-она, тарбиячи боланинг илк 

---

162 
ёшларидан ўргатиб бориш болани тарбиялашнинг энг мақтовга сазовор, 
таҳсинга лойиқ, яхшиларга муносиб, шоён иш эканлиги ҳақида 
Улча эрур тифлға шойиста иш, 
Балки, кичикликда эрур парвариш 
деб ёзган эди сўз мулкнинг султони Алишер Навоий.
“Бу дунёда кўзлар унингдек нотиқни, унингдек зукко ва оқилни 
кўрмаган”, деб таърифланувчи Имом Ғаззолий муомалани биргаликда гўзал 
ҳаёт кечириш, гўзал хулқлилик, ростгўйлик ва ихлосни ўргатувчи илм деб 
атаган. 
У 
мақтанчоқлик, 
нонкўрлик, 
ҳақни 
қабул 
қилмаслик, 
лаганбардорлик,сергаплик, одамлар учун зийнатланиш, макр, хиёнат, 
йўқотган молига афсусланиш, бойлигидан қувониш, қўполлик, ҳаё ва 
марҳаматнинг камлиги каби салбий одатларнинг сабаб ва оқибатларини 
тушунтиради
58
, дейди аллома. 
Юртимизда Х асрларда ҳам бола 15 ёшга етгач, устози ҳамроҳлигида 
ота-она ва аҳли жамоа орасида амалий синовдан ўтказилган. Бу 
қорахонийлар ва ғазнавийлар давридан то яқин ўтмишимизгача қадар давом 
этган. Жадидлар ҳам ўзлари очган мактабларда битирувчиларнинг 
малакалари шу тариқа элу юрт гувоҳлигида имтиҳондан ўтказганлар. 
Қизларга уй тутиш, ясан-тусан, яхши ва ёмон хулқлар, овқат тайёрлаш, қўл 
ҳунарлари(бичиш-тикиш, тўқиш ва бошқалар), меҳмонга борганда ва меҳмон 
кутганда ўзини қандай тутиш, оиладаги эр-хотин муносабатлари, гигиена 
қоидалари, қариндошлар ва ҳатто хизматкорлар билан қандай муносабатда 
бўлиш қонун-қоидалари ўргатилгани педагог олима М.Иноятова томонидан 
тадқиқ қилинган
59
.