Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

Кимёвий куйиш
болаларда термик куйишга нисбатан кам учрайди. 
Кимёвий куйишнинг даражаси модданинг концентрацияси, миқдори, таъсирининг 
давомийлиги (контактда бўлган вақти)га бевосита боғлиқ. Одатда, кимёвий куйиш 
бола суюқликни ичиб юбориши натижасида юзага келади ва бундай ҳолатда оғиз 
бўшлиғининг шиллиқ пардаси шикастланади. Чуқур куйиш фақат юқори 
концентрацияли моддалар оғизга олинганда кузатилиши мумкин. 
Бу ўринда сирка эссенцияси, КМnO
4
кристаллари, ацетон, хлор 
эритмалари, кир ювиш воситаларининг таъсирини мисол тариқасида келтириш 
мумкин. Бундай куйишнинг оқибатлари ниҳоятда ачинарлидир Масалан: 
қизилунгач шиллиқ пардаси куйса, кейинчалик чандиқли ўзгаришлар натижасида 
у торайиб, овқат ўтмайдиган ҳолатга келиб қолади. 
Одатда, болалардаги кимёвий куйишлар, мактабда кимё фанидан амалий 
машғулотлари ўтказилаётганда, техника ҳавфсизлиги қоидаларига риоя 
қилинмаганлиги боис КМnO
4
кислота ва ишқорларнинг сачраб кетиши оқибатида 
юзага келади. 
Кимёвий куйиш термик (иссиқлик) куйишдан фарқ қилади. Биринчи 
навбатда, у кимёвий мода таркибига боғлиқ. Кислоталар таъсирида тери бу-
жмайиб қуриб қолади, ишқорлардан эса бўкиб, – пилчиллаб юмшаб кетади. Икки-
си ҳам атрофдаги соғлом тўқимадаги микроциркуляция ва трофикани бузади, шу-
нинг ҳисобига кимёвий куйган яра термик ярага нисбатан суст битади. 
Кислота ва оғир металларнинг тузлари таъсиридан куйган терида 
коагу-
ляцион (қуруқ) некроз
кечади, оқсиллар парчаланиб, тўқима сувсизланади ва 
жонсиз (ўлик) соҳалар ҳосил бўлади. Сульфат кислотадан куйган тери жигар ранг 
ёки қора; хлорид кислотадан – сарғиш; фтор-водородли кислотадан – кулранг ёки 
оқ тус олади. Ишқор таъсиридан куйган тўқимада 
колликвацион (нам) некроз
шаклланади. Ишқорлар оқсилни парчалайди ва ишқорий протеинлар ҳосил қила-
ди, улар ёғларни кўпиртиради. Терига тушган ишқор дастлаб эпидермисни парча-
лайди. Эрозия сатҳи тўқ пушти ранг олади. Ишқор сизилиб, чуқур тўқималарга 
298 

---

сингади ва уларда бир неча кун қолиб, заҳарли альбуминатлар ҳосил қилади. 
Тўқималарданам некроз юзага келади. Ишқорлар секин сўрилиб, чуқур сингиб 
кирганлиги боис, тўқималарга кислоталардан кўра кучлироқ таъсир кўрсатади.
Шунинг учун тўқималарда ишқордан юзага келадиган куйиш чуқурлиги 
кеч аниқланади. 
Кимёвий моддалардан куйган беморга биринчи ёрдам кўрсатиш теридан 
кимёвий моддани зудлик билан чиқариб (ювиб) ташлаш, унинг организмдаги 
концентрациясини камайтириш, куйган соҳа ҳароратини пасайтириш, бунда, энг 
оддий ва яхши самара берувчи усулдан фойдаланиш, яъни – жароҳат юзасини 
оқиб турган сув билан 20-30 дақиқа давомида ювиш каби амалларни ўз ичига 
олади.