Odilqoriyev X. T. Davlat va huquq nazariyasi darslik toshkent «Adolat» 2018 uo‘K: 321. 01+340(075. 8)

Huquqiy davlat Insoniyat davlat paydo bo‘lgan qadimgi
4-§. haqidagi ta’limot davrdan buyon adolatli hokimiyat (adolatli hukmdor) haqida orzu qilib keladi. Xuddi
mana shu istak huquqiy davlat haqidagi ta’limotning vujudga kelishiga turtki bergan.
Huquqiy davlat – fuqarolik jamiyatining siyosiy shakli bo‘lib, u jamiyat hayotida demokratik institutlarning rivoj topishi, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish tizimi mavjudligi bilan tavsiflanadigan, inson huquq va manfaatlarini ustuvor ta’minlaydigan davlatdir. Shuningdek, huquqiy davlat huquq va qonunning ustunligi, qonun va sud oldida barchaning tengligi ta’minlanadigan, fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlangan, davlat hokimiyati vakolatlari demokratik taqsimlash asosida tashkil etiladigan adolatli davlat sifatida ta’riflanadi.
Hozirgi zamon huquqiy davlati – avvalo, inson huquq va erkinliklari, hokimiyatni amalga oshirishda (bevosita yoki vakillar orqali) xalqning ishtiroki ta’minlanuvchi demokratik davlat. U yuksak huquqiy va siyosiy madaniyat, rivojlangan fuqarolik jamiyatini nazarda tutadi. Huquqiy davlatda fuqarolarga o‘z qarashlari va e’tiqodlarini qonun doirasida himoya qilish imkoniyati ta’minlanadi. Bu, xususan, siyosiy partiyalar va jamoat birlashmalarining shakllanishi va faoliyat olib borishi, siyosiy plyuralizm, so‘z va matbuot erkinligi hamda shu kabilarda o‘z ifodasini topadi.
Huquqiy davlatning quyidagi belgilarini alohida e’tirof etish lozim: 1) jamiyat hayotining barcha jabhalarida qonunning ustunligi;

2. 
   huquqiy davlat organlarining faoliyati hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud tarmoqlariga bo‘linishi prinsipiga asoslanadi;
   
3. 
   shaxs va davlatning o‘zaro mas’ulligi;
   
4. 
   fuqarolarning huquq va erkinliklari amalda ta’minlanishi, ularning huquqiy va ijtimoiy himoyalanganligi;
   
5. 
   konstitutsiya doirasida ish olib boruvchi turli partiyalar, tashkilotlar va birlashmalarning erkin faoliyati, turli mafkuraviy qarashlarning mavjudligiga asoslangan siyosiy va mafkuraviy plyuralizmning qaror topganligi; 6) jamiyatda qonuniylik va huquqiy tartibotning barqarorligi.
   

Huquqiy davlat shakllanishining qo‘shimcha omillari va shartlari qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  ijtimoiy ongda huquqiy nigilizmga barham berish;
  
• 
  yuksak darajadagi siyosiy-huquqiy savodxonlikka erishish;
  
•