Odilqoriyev X. T. Davlat va huquq nazariyasi darslik toshkent «Adolat» 2018 uo‘K: 321. 01+340(075. 8)

Soliqlarning joriy etilganligi – davlatning asosiy belgilaridan biri bo‘lib, u aholidan davlat apparatini saqlab turish, faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan moddiy mablag‘larni undirib olishda ifodalanadi. Mamlakatning davlat budjeti aholidan, turli xil xo‘jalik subyektlaridan olinadigan soliqlar va yig‘imlardan kelib tushadigan daromadlar hisobiga to‘ldiriladi hamda ushbu moliyaviy mablag‘lar jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy hayot sohasini ta’minlash uchun maqsadli sarf etiladi.
Davlatning soliq siyosati natijasida to‘plangan mablag‘lar hisobidan nafaqat davlat apparatining faoliyati jarayonida, balki mamlakatning ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayot sohalarini rivojlantirishda ham keng foydalaniladi.
Tabiiyki, davlat tegishli moliyaviy vositalarsiz jamiyatning biron-bir sohasini boshqara olishi yoki muayyan islohotlarni amalga oshirishini tasavvur etish qiyin. Chunki, mamlakatdagi mavjud tashkilotlar o‘z faoliyatlarida moliyaviy resurs sifatida davlat budjetiga (davlat organlari) yoki xo‘jalik hisobidan tushgan daromadga tayangan holda ish yuritadilar va shu hisobidan davlat xizmatchilariga, ishchi va xodimlarga haq to‘laydilar. Ma’lumki, davlat xizmatchilari (deputatlar, sudya, prokuror, hokimlar va boshqalar) moddiy ishlab chiqarish bilan shug‘ullanmay, balki o‘z faoliyatida asosan boshqaruvni amalga oshiradilar. Shuning uchun mazkur doiradagi shaxslarga ish haqi, ularning pensiya ta’minoti va boshqa moddiy resurslar mamlakatning budjetidan ajratiladi. Bundan tashqari, davlat organlarining xizmat faoliyati uchun zarur bo‘lgan texnika, aloqa vositalari, kiyim-kechak va boshqa ashyolar davlatning budjeti hisobidan ajratiladi.
Xo‘jalik hisobidan moliyaviy ta’minlanuvchi shaxslar guruhi esa, o‘z faoliyatlarida asosan moddiy ishlab chiqarish bilan shug‘ullanadilar hamda o‘z daromadlarining umumiy foizidan kelib chiqqan holda ish haqi oladilar. Jumladan zavod, fabrika ishchilari, fermer xo‘jaligi a’zolari, xususiy tadbirkorlar va boshqalar shular toifasidandir.
Mamlakatda amalga oshirilayotgan soliq siyosati va uning natijasida yig‘ilgan moliyaviy manbalar davlatni iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirishga qaratiladi, har yili davlat budjeti daromadlari va sarf-xarajatlari hisob-kitob qilinadi hamda bu haqda xalqqa hisobot beriladi.
Demak, davlatning soliqlarni joriy etishi uning ajralmas belgisi hisoblanadi, soliq yig‘ishni amalga oshirmasdan yoki davlat budjetini moliyaviy mablag‘lar bilan to‘ldirmasdan, davlat-siyosiy ahamiyatga molik biron-bir tadbirni amalga oshirib bo‘lmaydi.