Одил судлов /2019 Судьянинг онгида адолат, тилида ҳақиқат, дилида поклик бўлиши шарт

Г. МУЛЛАБАЕВА,
фуқаролик ишлари бўйича
Тошкент вилоят суди судьяси
ФУҚАРОЛИК ҲУҚУҚИНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ

---

ОДИЛ СУДЛОВ
1/2019
53
ТАРИХ САҲИФАЛАРИ
Тарихдан маълумки, Марказий Осиёнинг чор Россияси томонидан босиб 
олиниши туфайли ҳақ-ҳуқуқлар топталди. Гарчи Бухоро амирлиги ва Хива 
хонлиги ҳудудида 1920 йилнинг сентябрига қадар эски салтанат сақланган 
бўлса-да, улар аллақачон Россиянинг вассалига айланиб бўлганди. Буни 
ўтган асрнинг бошларидаги манбаларда Янги Бухоро (Новая Бухара) номи-
ни олган манзил мисолида кўришимиз мумкин.
Таниқли олим О.Эшоновнинг «Бухоро халқ республикаси» (рус тилида, 
Тошкент - 1969, 22 бет.) китобида қайд қилинишича, Бухоро заминининг бе-
восита амир ихтиёридаги қисмида олти мингдан зиёд европа миллатига ман-
суб кишилар яшаган. Янги Бухоро (бугунги Когон) шаҳри эса, деярли улар-
нинг ихтиёрида бўлган. Шунинг учун ҳам Янги Бухорода «шаҳар бошлиғи» 
(начальник города) лавозими таъсис этилган. Бу лавозимдаги шахс зиммаси-
га Янги Бухорога Россия сиёсатини ўтказишдан ташқари, эски Бухородаги 
(старая Бухара) юқорида эслатганимиз олти мингдан зиёдроқ бошқа миллат 
фуқароларини бошқариш вазифаси ҳам юклатилган.
Юқоридаги маълумотлар бевосита судлар тарихига ҳам дахлдордир. Бу-
хорода манғитийлар сулоласининг сўнгги ҳукмдори Сайид Амир Олимхон-
нинг тахтдан ағдарилиши 1920 йилнинг 2 сентябрида амалга ошган бўлса-да, 
Янги Бухорода инқилобий трибунал 1918 йилдаёқ ўзининг фаол ҳаракатини 
бошлаган эди. Бухоро вилоят давлат архивида сақланаётган кўп сонли нодир 
маълумотномалар бунга гувоҳдир.
Инқилобий қўмитанинг 1919 йилнинг 12 июндаги қарори билан инқилобий 
трибуналга вилоят инқилобий трибунали номи берилади. Инқилобий 
қўмитанинг асосий мақсадларидан бири Сайид Амир Олимхон салтанати-
ни йўқ қилишдан иборат эди. Шундай қилиб, инқилобий трибунал – вилоят 
инқилобий трибунали мақомини олади ва Адлия нозирлиги унга раҳбарлик