Oddiy bangidevona o'simligi tarkibidagi alkaloidlarni ajratib olish va tahlil usullarini ishlab chiqish”

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG‘LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI
TOSHKENT FARMATSEVTIKA INSTITUTI SANOAT FARMATSIYASI FAKULTETI SANOAT FARMATSIYA YO`NALISHI
FARMATSEVTIK KIMYO KAFEDRASI

“Oddiy bangidevona o'simligi tarkibidagi alkaloidlarni ajratib olish va tahlil usullarini ishlab chiqish”

mavzusida
BITIRUV MALAKAVIY ISHI.

Bajardi: - To`laganov Jamshidjon Komoliddin o`g`li

Sanoat farmatsiya fakulteti,
Sanoat farmatsiya yo`nalishi,
4-kurs 401-A guruh talabasi.

Ilmiy rahbar: -

Toshkent-2021
Mundarija

		Bet
	KIRISH…………………………………………………………	3
I BOB	ADABIYOTLAR SHARHI…………………………………….
1.1	Alkaloidlar .Ularning tasniflanishi.………………………….
1.2	Alkaloidlarni sifat rеaktsiyalar bilan aniqlash ……...………
1.3	Xromatografik tahlil. Alkaloidlarning miqdoriy tahlili…………
II BOB	ASOSIY QISM………………………………….........................
2.1	Oddiy bangidevona o`simligining tavsifi va kimyoviy tarkibi…
2.2	Tropan alkaloidlari. Giossiamin va skopolamin.Ularning tibbiyotda qo`llanilish………………………………………….
2.3	Tropan guruhi alkaloidlariga sifat reaksiyalar……...……………
2.4	Tropan guruhi alkaloidlarini miqdorini aniqlash usullari…...…...
2.5	Bangidevona o'simligi xomashyosidan alkaloidlar yig'indisini ajratib olish……………………………………………………….
2.6	Ajratib olingan alkaloidlar yig'indisini foiz miqdorini aniqlash....
2.7	Olingan natijalarni matematik statistik usulda hisoblash…...……
	XULOSA………………………………………………………...
	FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI…………..

Kirish
Alkaloidlar farmatsevtika sohasida ta'sir kuchi yuqori bo’lgan tabiiy moddalar qatoriga kiradi. Ular markaziy nеrv sistеmasini qo’zg’atish, tinchlantiruvchi, balg’am ko’chiruvchi, qon to’xtatuvchi va boshqa xususiyatlarda ishlatiladi. O’simlik to’qimalarida tayyor holda bo’ladigan, azot saqlovchi, asosli
(ishqorli) xossaga va kuchli fiziologik ta'sirga ega bo’lgan zaharli murakkab
organik birikmalar alkaloidlar dеb ataladi.
Qadim zamonlardan buyon odamlar alkaloidlarning xususiyatlaridan tibbiy maqsadlarda foydalanganlar (nafaqat dori sifatida, balki ularning toksik xususiyatlari ham), bu birikmalarning ko'pchiligining tuzilishi nisbatan yaqinda aniqlangan. Nemis farmatsevti Karl Maynsner tashabbusi bilan o'simliklardan ajraladigan asoslarni alkaloidlar deb atay boshladilar. Alkaloid atamasi muallifi O. Yakobsen bo'lgan Albert Ladenburg tomonidan kimyo lug'atida sharh maqolasi nashr etilgandan so'ng hamma joyda qo'llanila boshlandi.
Zamonaviy ta'rif - G. Trier va E. Vintershteyn alkaloidni azotni o'z ichiga olgan va o'simlik yoki hayvonotga mansub moddalar sifatida umumiy shaklda ta'rifladilar; Shu bilan birga, alkaloid, ularning fikriga ko'ra, to'rtta sharoitda tushishi kerak edi:
1) azot atomi geterosiklik tizimga kiritilishi shart;
2) modda molekulyar tuzilishida murakkab bo'lishi kerak;
3) modda farmakologik jihatdan faol bo'lishi kerak;
4) modda o'simlik kelib chiqishi bo'lishi kerak.
Hozirgi vaqtda turli xil tuzilishdagi alkaloidlarning 10 mingdan ortiq turlari aniqlandi, bu hozirgi vaqtda ma'lum bo'lgan boshqa sinflarning tabiiy birikmalaridan sezilarli darajada oshib ketadi. Aksariyat alkaloidlar juda zaharli, boshqa alkaloidlar, aksincha, dori sifatida ishlatiladi, garchi dozadan oshib ketganda, ular "salbiy" oqibatlarga olib kelishi mumkin. Vinterşteyn - Trier tomonidan berilgan ta'rifning ahamiyati yo'qligi ajablanarli emas: aksariyat kimyogarlar va farmakologlar alkaloidlarni hisobga oladigan moddalar uning barcha talablariga mos kelmaydi. Masalan, piperin va kolxitsin asosiy xarakterga ega emas, kolxitsin va meskalin kabi a-feniletilaminlar esa ularning tuzilishida geterosikllarga tegishli emas.Alkaloidlar tushunchasi keng ma'noga ega. Organik birikmalarni geterotsiklik tuzilishdagi azotni o'z ichiga olgan va odam va hayvonlar organizmiga aniq fiziologik ta'sir ko'rsatadigan alkaloidlar deb hisoblash odatiy holdir. Ko'p alkaloidlar murakkabdir.
"Alkaloidlar" atamasi o'z ma'nosini bir necha bor o'zgartirdi: dastlab azot o'z ichiga olgan barcha asoslar alkaloidlar deb ataldi, keyinchalik ular faqat piridin hosilalari guruhlarini, so'ngra halqa tarkibida azot bo'lgan boshqa moddalar guruhlarini, yoki azotda nafaqat halqada, balki ochiq zanjirda ham bo'lgan.
Alkaloidlar (alkaloid, arab tilidan olingan "ishqorga o'xshash") azot o'z ichiga olgan, asosan o'simlik kelib chiqadigan, asosiy xususiyatlarga (ishqoriy reaktsiya) ega bo'lgan va biologik ta'sirga ega bo'lgan murakkab organik birikmalardir, chunki ular fiziologik faol. Ularning ko'pchiligi tuzilishidagi moddalarga tegishlidir, ularning tuzilishi azot atomi ko'pincha geterosiklik halqada, kamroq esa azot atomi yon zanjir tarkibidagi strukturada joylashgan. Ishqorlarning xossalariga o'xshash tuzlar kislotalar va alkaloidlar bilan o'zaro ta'sirlashganda hosil bo'ladi.
Morfin - afyun - havoda quritilgan sut sharbatidan ajratish natijasida olingan alkaloidlarning birinchisi, u uyqu tabletkalarining (kapsulalarida) maxsus kesmalardan ajralib chiqadi. Bu achchiq ta'mga va o'ziga xos hidga ega bo'lgan shaklsiz massa yoki quyuq jigarrang rangga o'xshaydi.
Azotni o'z ichiga olgan organik moddalar guruhiga - alkaloidlar (ularning aksariyati, tuzilishida, tarkibida ugleroddan tashqari boshqa elementlarning atomlari ham mavjud bo'lgan siklik tuzilishga ega bo'lgan geterosiklik organik moddalar mavjud. Alkaloidlarga aminokislotalar, nukleotidlar va ularning polimerlari kirmaydi. Kamdan kam hollarda o'xshash tuzilishga ega sintetik moddalar alkaloidlar deb ham ataladi.