|
taktil, bosim)
3.
Visseroretseptorlar(visseroretsepsiya)
Orka miyaning kulrang moddasida 15mln yakin neyronlar
bor. Ulardan 3% - eff. motoneyron, 97% - interneyron,
vegetativ neyron (simp. parasimp)
Motoneyronlar motor birligini tashkil kiladi va a, u
motoneyronlardan tashkil topgan
a
- muskul kiskarishini
nazorat kiladi u - muskul chuzilishini nazorat kiladi a -
motoneyronlarning xususiyati.
Ekstrafuzal muskul tolalarini innervatsiya kiladi
dm. 40 - 70mkm Aksoni mielinli kuzgalish utish tezligi
70 - 120ms. A tip nerv tolalariga kiradi XP
80+120mw Uzok iz giperpolyarizatsiya Davomiyligi 50-
150mms. u - motoneyranlarning xususiyati xujayra dm.
30-40mkm aksoni mielinli kuzgalish 15-40ms. tezl. ut.
XP - da iz giperpolyarizatsiya uncha rivoj. emas.
1 sek. 300 - 500 impuls xb. RF nazoratida buladi
Uzun va kiska interneyronlar farklanib ular sinapslarni
tashkil etadi (90%). Krlgan sinapslar (10%) bosh miyada,
1% esa afferent. Ma’lumotlarga kura, orka miyada 10
milliardga yakin sinapslar bor Orka miyaning ok rang
moddasida 2 gurux utkazuvchi yullar mavjud.
Yukoriga yunalgan (vosxodyaщie) spinotserebellyar (8)
va pastga yunalgan (nisxodyaщie) serebrospinal(8)
Orka miya segmentar tamoyili asosida reflektor
reaksiyalarni amalga oshiradi. monosinaptik va
polisinaptik Orka miya reflekslari bosh miyadagi
markazlarning ta’eiri ostida (osonlashtiruvchi) buladi.
Orka miya jaroxatida, kesilganida spinal falajlik (shok)
sindromi kuzatiladi. Bunda orka miyaning jaroxatdan
pastda joylashgan reflekslari sunadi. Ular 4-6 xaftadan
sung tiklanadi (kisman). Bu xodisa Renshou xujayralariga
tormozlovchi ta’sirning yukolishi bilan boglik.
Ortki miya (uzunchok miya, kuprik) orka miyaga uxshash
segmentar tuzilishga ega va unda bosh miyaning 8 ta juft
nervlari (V-XII) markazlari joylashgan. Ortki miyaning
segment usti (avtomatik) va segmentar (reflektor)
strukturalariga tegishli funksiyalari mavjud.
Avtomatik markaz funksiyalari nafas markazi va tomir-
xarakat markazlari faoliyatida namoyon buladi.
Ortki miya yadrolari statik i statokinetik reflekslar xosil
bulishida ishtirok etadi Statik reflekslar: xolat va tiklanish
reflekslari Statokinetik reflekslar:nistagm, lift reflekslari
O’rta
miya - kizil yadro
, turt tepalik, III - IV juft bosh
miya nervlarining yadrolari, kora substansiya.
O’rta miya orkali yarim sharlar va miyachaga
talamusning xamma kutariluvchi va tushuvchi yullari
utadi. Urta miya statik, statokinetik, kuruv, eshituv,
chamalash va vegetativ reflekslari xosil bulishida ishtirok
etadi. To’rt tepalik birlamchi kuruv va eshituv
reflekslarini amalga oshiradi. Urta miya yadrolari
«kuriklash reflekslari» xosil bulishida katnashadi.
Karra substansiya - anik xarakatlarni uygunlashtiradi
(plastik tonus). Uning jaroxatlanishi parkinsonizmga olib
keladi. Detserebratsion rigidlik - urta miyani kizil
yadrosining pastki kismidan (orka turt tepalikning oldingi
kismi) kesilganida xosil buladi va bukuvchi tonik
reflekslarning kuchayishi bilan boradi, yozuvchi
muskulani tonusi oshib ketadi. Deafferentatsiya natijasida
rigidlikning yukolishi uning reflektor xarakterga ega
ekanligini kursatadi. Oralik miya - III korincha atrofida
joylashgan kup yadrolardan iborat murakkab tuzilmadir
(talamus, gipotalamus, subtalamus, epifiz, kolenchatыe
tela) Neyrosekretsiya - gipotalamus neyronlari tomonidan
gormon tabiatli moddalarni ishlab' chikarish.
Retikulyar formatsiya (RF) - miya ravogida tursimon
tuzilma bulib, markazga va markazdan periferiyaga
boruvchi ta’sirotlarga ega.
Miyacha (M) - organizmdagi statik va statokinetik
reflekslarni nazorat kiladi, amalga oshirishda va
boshkarishda ishtirok etadi. Miyaning boshka kismlari
bilan keng alokaga ega. Uning jaroxatida xarakat buziladi,
mushaklar tonusi va vegetativ buzilishlar kuzatiladi.
Miyacha jaroxatining simptomlari Lyuchiani
triadasi: atoniya, asteniya, astaziya;
Sharko triadasi: tremor, dizartriya, nistagm;
ataksiya, asteniya, adiadoxokinez, dismetriya,
dizekvilibratsiya.
Oldingi miya - miya yarim sharlarining bazal yadrosi.
Bazal yadrolar miya yarim sharlarining ok moddasida
joylashgan:
dumsimon yadro
, xira rangli shar, pustlok,
tusik, mindalinsimon yadro, nomsiz substansiya va b... Bu
yadrolar ONF ning integratsiyasi uchun javobgardir.
Limbik sistema (eski pustlok) - katta yarim
sharlarning medio - bazal kismida joylashgan nerv
tuzilmalari (mindalensimon kompleks, gipokamp,
poyasnaya izvilina).
Bu tuzilmalarning funksiyalari yaxshi
differensiallashmagan (vegetativ, xayotni, turni saklash,
ijt. xatta-xarakat...). Lekin ular somatovegetativ
integratsiyada ishtirok etadi.
Katta yarim sharlar - tashki muxit bilan uzaro alokada
organizm faoliyatini bir butunligini ta’minlovchi MNS
ning yukori kismidir.
Katta yarim sharlarda kulrang modda (1-Zmm,
1500m2, 18mlrd) yarim sharlarni koplaydi. YArim
sharlarning xamma kismlari xar xil a’zolarning
funksiyalari uchun javobgar.
Miya pustlogida sensor va motor zonalar mavjud.
Ularning jaroxati ma’lum bir a’zolar, sistemalar
funksiyasining buzilishi bilan boradi. Pustlokka neyronlar
va sinapslarning doimiy elektrik faolligi xarakterli (EEG).
Aksonlarning oxirgi tarmoqchalari biroz kengayib tuga
yda. Bu sinapsdan oldingi (presinsptik) kengayish sinap
sning birinchi galda zarur bo`lgan tarkibiy qismi (15-
rasm). Boshqa bir neyron, muskul tolasi yoki sekretor
hujayra membranasining presinaptik
kengayish ro‘parasidagi qismi postsinaptik (sinapsdan
keyingi) membrana, deb ataladi. Bu har bir
sinapsning ikkinchi zaruriy qismi. Presinaptik va postsina
ptik membranalar
bir biriga tegib turmaydi, ular o‘rtasida sinapsning uchinc
hi zaruriy qismi – sinnaps yirig‘i bor.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
