Odam va hayvon fizalogiyasi

ELEKTRSINAPSLAR
Rivojlangan xayvonlarning markaziy nerv tizimida asosan 
kimyoviy sinapslar uchraydi. Ammo oz mikdorda, 
masalan, sut emizuvchilarda kuzni xarakatlantiruvchi nerv 
yadrosini tashkil kiluvchi neyronlarda, elektr sinapslar 
xam bor. Elektr sinapsni kimyoviy sinapsdan ajratib 
turuvchi asosiy fark — elektr sinaps yirigining juda torligi 
(2— 4 nm). Ana shu tor joydan presinaptik membrana 
bilan boglab turuvchi oksil kuprikchalar — konneksonlar 
utganU^ar urtasida ionlar va mayda molekulyar 

---

moddalarniutkazishi mumkin bulgan, eni 1—2 nm li 
kash... ar xosil bulgan. Bu erda membrananing elektr 
tokiga karshiligi past.SHuning uchun aksonning 
presinaptik oxiriga etib kelgan potensial osonlik bilan 
postsinaptik membranadan xujayra ichiga utib, tashkariga 
kaytib chikadi va membranani depolyarizatsiyaga 
uchratadi. Depolyarizatsiyalanish eng yukori darajaga 
etganda, postsinaptik neyronda xarakat potensiali vujudga 
keladi. Elektr sinapslar kimyoviy sinaplarga Karaganda 
ba’zi bir funksional afzalliklarga ega. Elektr sinapslar 
juda tez va bexato ishlaydi. Ularda sinapsda tuxtalib 
kolish 
1.
1 ms dan oshmaydi, bu xolat elektr sinapslarning 
yukori labilligini ta’minlaydi. Elektr sinapslar uzok 
vaktgacha charchamaydi. Elektr sinapslarning 
kamchiklari xam bor. Masalan, ular MNT faoliyati 
uchun muxim bulgan bir taraflama utkazishni etarli 
darajada ta’minlay olmaydi; elektr sinapslar orasida 
tormozlovchilari deyarli yuk, elektr sinapslardan 
utkazish ichki muxit omillari (gormonlar, xarorat) 
yordamida boshkarilmaydi. Elektr sinapslar 
yurakning muskul tolalari urtasida, ichki a’zolarning 
sillik muskullarida, jigar va bezlarda kup uchraydi. 
Ular orkali 
fakat elektr impulsi emas
, balki oz 
mikdorda ma’lum moddalar bir xujayradan ikkinchi 
xujayraga utishi mumxin. SHu tarzda moddalar 
almashinuvi xujayralar faoliyatiga ta’sir kiladi. 
ARALASHSINAPSLAR 

---

Ba’zi bir neyronlararo sinapslarda utkazish xam elektr, 
xam mediator yordamida sodir bulishi mumkin. Buning 
sababi shundaki, aralash sinapsning bir kismi elektr sinaps 
struktur?'chga ega, ikkinchi kismi esa kimyoviy sinaps 
shaklida tuzilgan. Aralash sinapslar aksari funksi.. ri 
turlicha bulgan neyronlarni boglab turadi. Ularni afferent 
va efferent neyronlar oraligida uchratish mumkin, Sof 
kimyoviy yoki sof elektr sinapslar bir tipga oid bulgan 
neyronlarni, masalan, motoneyronlarni boglaydi. Aralash 
sinapslar etarli darajada urganilmagan. Bir sinapsda 
kuzgalish utkazilishining ikki mexanizmi mavjudligini 
kuyidagacha tushuntirish mumkin. Sinapsga keluvchi 
impulslar chastotasi uncha yukori bulmasa (100—150 
imp/s), aralash sinapsning ikkala yarmi faollik kursatadi. 
Bu impulslar chastotasi keskin oshib ketganda, sinapsning 
kimyoviy kismi tormozlangan xolatga utadi va impulslar 
utaazishda katnasha olmaydi. Labilligi yukori bulgan 
elektr kismi shu sharoitda impulslar utkazilishini 
ta’minlab turadi. 
1.
Orka miya funksiyalari. 
2.
Orka miya reflekslari. 
3.
Spinal shok. 
4.
Miya ustuni fiziologiyasi 
5.
Urta miya va retikulyar formatsiya fiziologiyasi. 
6.
Miyacha fiziologiyasi. 
Orka miyaning xar bir segmenta tananing 3 metamerini 
innervatsiya kiladi va 3 metamerdan ma’lumot kabul 
kiladi 

---

Orka ildizlar - afferent Oldi ildizlar - efferent 
(Bella - Majandi konuni) 
Orka miyaga afferent ma’lumot 3 xil gurux 
retseptorlardan keladi 
1.
Mushak retseptorlari, pay, 
suyak usti
, bugin 
(proprioretseptiv sezgi) 
2.
Teri retseptorlari (ogrik, t°,