Odam anatomiyasi

Gavda xarakatlari.
Tana yozish, bukish, tik uk atrofida ikki yonga burilish xarakati va aylanma xarakatlarini bajarishi mumkin. Tanada bukish xarakatini korinning to’g’ri muskuli, tashki kiyshik muskuli, ichki kiyshik muskuli, katta va kichik yonbosh - bel muskullari bajaradi.
Tananing ikki tomonga burilish xarakati umurtka pogonasining bir tomonidagi bukuvchi va yozuvchi muskullarning bir zumda kiskarishi natijasida vujudga keladi. Bularga belni kvadrat muskuli, kovurgalararo muskullar, pastki orqa tishsimon muskullar kiradi.
Nafas olishda ishtirok etuvchi muskullar
Nafas olish muskullari ikkiga: nafas olish va nafas chikarish muskullariga bulinadi. Bundan tashkari bu muskullarni uchta guruxga bulish mumkin: a) nafas olishda ishtirok etuvchi asosiy muskullar, b) nafas olishda ishtiork etuvchi kushimcha muskullari, v) nafas olishda ishtirok etuvchi vositali muskullar.
Nafas olishda ishtirok etuvchi asosiy muskullardan diafragma xisoblanadi, chunki u nafakat nafas olishda, nafas chikarishda xam ishtirok etadi. Diafragma - kundalang targil muskul tukimadan tuzilgan yupka muskul. U gumbazsimon shaklda bulib, kukrak kafasini korin bushligidan ajratib turadi. Diafragmani markaziy va eng yukori kismi - payli markaz deyiladi. Atrofdagi periferik kismi esa muskul tukimasilan iborat bulib, muskulli kismi deyiladi. Diafragmada 3 kism - tush, kovurga va bel kismlari farklanadi. Tush kismi tush suyagining xanjarsimon usimtasidan boshlanadi. Kovurga kismi 6-ta pastki kovurgalarning togaylaridan va yoysimon paylardan boshlanadi. Bu kismda ung va chap oyokchalari farklanadi. Ung oyokcha yoysimon paylardan boshlanadi, chap oyokcha esa oxirgi kukrak umurtkasidan va 4- ta yukori bel umurtkalaridan boshlanadi. CHap va ung tomondagi oyokchalar o’rtasida teshiklar bor. Bu teshiklardan kizilungach, adashgan nerv, aorta, kukrak limfa okimi utadi. Payli markazning ung kismida teshik bulib, undan pastki kovak vena utadi. diafragmani asosiy vazifasi bu nafas olish protsessida ishtirok etish. Diafragmani muskuli kismi kiskargaligi sababli xarakatlar vujudga keladi. payli markaziy kismi esa muskulli kism kiskargandan sung passiv xolda xarakatlarni takrorlaydi. Muskul tolalar kiskarganda diafragma pastga tushadi, natijada kukrak kafasi kengayadi va upkaga xavo tulishi tezlashadi. Bunda limfa okimini yurak tomon xarakati tezlashadi.
Muskul tolalar bushashganda diafragma yukoriga, kukrak kafasi tomon kutariladi. SHuni aytib utish kerakki, diafragmani pastga tushishi aktiv xolda utadi, yukoriga kutarilish esa passiv xolda ruy beradi va bu protsess korin bushligi bilan kukrak kafasi bosimlari orsidagi farki xisobiga sodir buladi. Turli jismoniy xarakatlar va xolatlarda, masalan, gimnastik kuprik yoki tik turish xolatlarida diafragmani ishi murakkablashadi va nafas olish protsesslari ancha kiyinlashadi.
Diafragma sport bilan shugullangan odamlarda yaxshi rivojlangan. Xarakatchanligi sport bilan shugullanganda (6-8 sm), shugullanmaganlarda (3-4 sm). Diafragmani joylashishi yoshga, nafas olish, ekskursiyaga va tananing xolatiga boglik. Yosh bolarda diafragma kattalarga nisbatdan, baland joylashadi. Tanani tik xolatiga nisbatdan gorizontal xolatida diafragma baland joylashadi. Yoshi katta odamlarda diafragma pastrok joylashadi. Kovurgaaro muskullar ikki kavat bulib joylashagn.
Tashki kovurgalararo muskullarning tolalari yukoridan pastrokka va oldinga yunalgan bulib. Bu muskullar umurtka pogonasidan kovurga togayigacha joylashgan. Ular kiskarganda kovurgalar kutarilib, nafas olish vujudga keladi.
Ichki kovurgalararo muskullarning tolalari pastdan yukoriga va oldinga kundalang buladi. Bu muskullar tush suyagidan kovurgalararo pastga tortib, nafas chikarish xarakati vujudga keladi.