Odam anatomiyasi

BUYIN CHIGALI
Buyin chigali yukorigi 4 ta buyin nervlarining oldingi shoxlaridan xosil buladi va buyinning ichki muskullarida joylashadi. Buyin chigalidan sezuvchi va xarakatlantiruvchi nerv tolalari chikadi. Sezuvchi nervlariga quloqning katta nervi, ensaning kichik nervi, buyinning kundalang nervi, umrov ustki nervlari kiradi.
1. KATTA QULOQ NERVI - tush-umrov surgichsimon muskulning tagidan chikadi va quloq suprasi va tashki eshituv yo’li tomon kutariladi va shu soxani nerv bilan ta’minlaydi.
2. KICHIK ENSA NERVI - quloq suprasining lateral tomonidan utib, ensa soxasining terisini va surgimchisimon soxasining terisi bilan tarmoklari bilan ta’minlaydi.
3. BUYINNING KUNDALANG NERVI - tush-umrov-surgichsimon muskulining oldingi yuzasidan utib, buyinning oldingi va tashki yuzalaridagi terini nerv tarmoklari bilan ta’minlaydi.
4. UMROV USTKI NERVLARI - kukrakning katta muskuli bilan delьtasimon muskul orasidagi terisida tarkaladi.
Buyin chigalidan uchta xarakatlantiruvchi nerv chikadi. Ulardan muxim axamiyatga ega bulgan va tarkibi jixatdan aralash bulgan diafragma nervidir.
1. DIAFRAGMA NERVINING proektsiyasi oldingi narvonsimon muskulning oldingi yuzasiga tugri keladi. Sung bu nerv kukrak kafasining yukorigi teshigi orkali kukrak bushligiga kiradi, plevra bilan perikard o’rtasidan utib, diafragmaga yetib boradi va u yerda tarmoklanadi.

2. 
   BUYINNING PASTGA TUSHUVCHI NERVI ichki buyinturuk venasi bilan tush-umrov surgichsimon muskuli orasidan pastga tushadi, til osti nervining pastki tarmogi bilan kushiladi va til osti nervi kovuzlogini xosil kiladi. Bu nervning tarmoklari asosan buyinning o’rta gurux muskullari, til osti suyagi tagida joylashgan muskullari orasida tarkaladi.
   
3. 
   MUSKULLARGA BORUVCHI TARMOKLAR buyin chigalining xarakatlantiruvchi nervlari bulib, buyinning umurtka oldi muskullarini va chukur muskullarini uz tolalari bilan ta’minlaydi. Bu muskullarga oldingi, o’rtadagi va orkadagi narvon muskullari, buyinning uzun muskuli, boshning uzun muskuli, boshning oldingi tomondagi tugri muskuli, boshning yen tomondagi tugri muskullari kiradi.
   

Elka chigali
Elka chigalini xosil bulishda buyinning pastki turtta orka miya nervlarining oldingi shoxlari va kukrak birinchi orka miya nervining oldingi shoxi ishtirok etadi. Yelka chigali umrov ustidagi chukurlikda, oldingi va o’rta narvonsimon muskullar oraligidan chikadi.
Elka chigali 3 ta yugon boylam xolida kultik osti arteriya atrofida joylashgan. Yelka chigalini joylashuvini oson ajratish uchun umrov suyagini olish mumkin. Umrov suyagi yelka chigalini umrov usti va umrov osti kismlarga ajratadi. Yelka chigalining umrov usti kismidan kalta shoxlar yelka kamarining teri va muskullariga , buyinning bir kism muskullariga va yelka bugimiga boradi. Umrov osti kismi kultik osti arteriyasi atrofida joylashgan uchta tutamlarga bulinadi: medial tutamdan yelka va bilakning teri nervlari chikadi. Lateral tutamdan oralik nerv bilan muskul-teri nervi, orka tutamdan esa bilak va kultik osti nervlari chikadi.
Elka chigalidan 7 kiska tarmogi chikadi:
1. kurak orkasi nervi - rombsimon muskul bilan kurakni kutarivchi muskulni innervatsiya kiladi
2. uzun kurak nervi - kukrakning oldingi tishli muskulida tarkaladi.

3. 
   umrov osti nervi - uz nomidagi muskulga boradi.
   
4. 
   kurak ustidagi nerv - kurakkning usik usti va usik osti muskullarida tarkaladi.
   
5. 
   oldingi kukrak nervlari - umrov ostidan utib, katta va kichik kukrak muskullariga boradi.
   
6. 
   kurak tagi nervlari - kurak tagi muskuli bilan katta yumalok muskullari ichida tarkaladi.
   
7. 
   kukrak orka devorining nervi - orkadagi serbar muskul tolalari ichida tarkalib ketadi.
   

Elka chigalining uzun tarmoklari xam 7 ta.

1. 
   Kultik nervi - sezuvchi va xarakatlantiruvchi tolalardan tuzilgan. Yelka chigalining orka poyasidan chikadi, yelka suyagining xirurgik buyinchasidan utib, delьtasimon muskulni kichik dumalok muskulni va yelka bugimini kapsulasini innervatsiya kiladi.
   
2. 
   Bilak nervi - yelka chigalining orka tutamidan chikadi, yelka suyagini aylanib orkasiga utadi, yelka muskuli va yelka -bilak muskuli orasidagi kanalidan utib, uch boshli muskul tagida yetadi. Sung tirsak egatiga chikib yuza va chukur shoxlarga bulinadi. Yuza shoxi sezuvchi tolalardan iborat bulib, bilak egatidan utadi. Panjaning orka tomonidan chikib, orka barmok nervlariga bulinadi. Innervatsiya etish soxalariga I barmokning asosidagi orka va tashki tomonining terisi, II - III barmoklarning orkasidagi nervlar birinchi falanga soxasidan utmaydi. CHukur shoxi xarakatlantiruvchi tolalardan tashkil topib, asosiy tarmoklariga yelka terisini orka tomondagi nervi, bilak terisini orka tomondagi nervi, muskulli tarmoklari va chukur tarmogi kiradi.
   

a) Yelka terisini orka tomondagi nerv yelkaning orka va orka-lateral tomonida joylashgan terisini nerv tarmoklari bilan ta’milaydi.
b) Bilak terisini orka tomonidagi nerv uz nomiga muvofik bulgan soxani innervatsiya kiladi.
v) Muskulli shoxlari yelkaning uch boshli va va tirsak muskuliga boradi. g) CHukur shoxi supinator muskulini teshib utib, uning davomi suyaklararo orka nervi deyiladi. Bu shoxning tarmoklari yelka- bilak muskuliga, bilak va panjani yezuvchi muskullari orasida tarkaladi.
3. Yelkaning ichki tomondagi terisiga boruvchi nervi yelka chigalining medial tutamidan chikadi va yelka arteriyasini ko’zatadi. Yelkaning medial satxini tirsak bugimigacha innervatsiya kiladi.
4. Bilakning ichki tomondagi terisiga boruvchi nervi yelka chigalining medial tutamidan chikadi, yelka arteriyasiga yendoshib utadi, bilakga tomon yunaladi. Bilakning medial tomondagi terisini nerv bilan ta’minlaydi.
5. Tirsak nervi yelka chigalining medial tutamidan boshlanadi, oralik nerv bilan yelka arteriyasi joylashgan medial egatidan utadi, sung yelka suyagini medial tomonidan aylanib utib, bilakni tirsak egatidan utadi va tirsak arteriyasi bilan birgalikda kul kaftigacha boradi. Tirsak nervi tarkibida sezuvchi va xarakatlantiruvchi tolalari bulib, bilakda va panjada kuyidagi soxalarni innervatsiya kiladi: tirsak bugimini, bilak-kaft va kisman panja bugimlarini, kul panjasini va barmoklarni bukuvchi muskullarni, panja orkasidagi va panja yuzadagi muskullarni va terisini, birinchi barmokni xarakatga keltiruvchi muskullari bilan terisini. Panja orkasiga boruvchi tarmoklar panja terisiga bitta shox ajratadi, barmoklarningorkasiga 5 shox beradi.
6. Oralik nerv yelka chigalining medial va lateral tutamlaridan chikkuvchi ikki ildizdan xosil buladi. Kultik osti arteriyasining atrofida joylashib, ikki boshli muskulning egatidan utadi. Tirsak chukurchasidan chikib, yumalak pronator orasidan utadi, va kaft usti kanali orkali kaftga chikadi. Oralik nervning muskulli tarmoklari kuyidagi muskullarni innervatsiyasida ishtirok etadi: yumalok pronatorni, kvadrat pronatorni, I - II chuvalchangsimon muskullarini, katta barmok dungining muskullari, kaftni bilak tomonga bukuvchi muskulni, kaftni bilak tomonga bukuvchi muskulni, panjani bukuvchi yuza muskulni, bosh barmokni bukuvchi uzun muskulni.
Oralik nervining sezuvchi shoxlari kuyidagi soxalarni innervatsiyasida ishtirok etadi: tirsak, bilak-kaft bugimlarini va panja bugimlarini kisman, I , II, III, IY barmoklarning terisini bilak tomonidan, II - III barmoklar o’rta va distal falangalarining terisini usti tomonidan.
7. Muskul-teri nervi aralash nerv bulib, yelka chigalining lateral tutamidan chikadi.Bu nerv tumshuksimon- yelka muskuli orasidan utib, uning muskulli tarmoklari ikki boshli muskul va yelka muskul orasidan utadi, sezuvchi tarmoklari esa bilakning lateral yuzasiga chikib, bilakning tashki nervi deyiladi.