Odam anatomiyasi

Ichki organizmlarning tuzilishi.
“Xalkum, kizilungach va me’da”

Organ	Golotopiyasi	Skeletopiya yoki skeletga nisbatdan joylashishi	Sintopiya yoki kushni organlarga munosabati	Korinpardaga nisbatdan joylashishi
Xalkum	Bosh va buyin soxasida	Kalla skeletining asos kismida 1 va 4 buyin umurtkalar ruparasida	Old tomondan burun bo’shlig’i, Og’iz bo’shlig’i, xikildok. Orka tomondan buyin umurtkalari va buyinning chukur muskullari . Yon tomondan: tomirli nerv tutami.
Kizil Ungach	Buyin, kukrak va korin bushliklari	Yukori chegarasi - 6 buyin umurtkasi. Pastki chegarasi. 11 kukrak umurtkasi.	orka tomondan: umurtka pogonasi. Old tomondan: traxeya, chap bronx, yurak, kisman aorta.	adventitsiya pardasi biln qoplangan.
Me’da	3/4 kismi chap krvurga soxasida, 1/3 kismi korin usti soxasida.	Me’daning kirish kismi 11 kukrak umurtkasining ruparasida, chikish kismi 12 kukrak umurtkasi bilan 1 bel umurtkasi ruparasida.	Me’daning kirish va chikish kismlari jigarga: me’da gumbaziga, diafragmaga; orka yuzasi talokga, me’da osti beziga, chap buyrakga tegib turadi.	korin bo’shlig’i ichida joylashgan.

Xalkum konussimon shaklga ega bulgan muskulli organ bulib ovkat yutish va nafas olishda ishtirok etadi. Xalkumda 3 kism: burun, Og’iz va kekirdak kismlari ajratiladi.

Burun kismi ikkita teshik - xoanalar yordamida burun bo’shlig’i bilan tutashadi.
Og’iz kismi teshigi yordamida Og’iz bo’shlig’i bilan tutashadi. Xalkumning kekirdak kismi kekirldakka kiradigan joyida kekirdak qopkogi bilan chegaralanib turadi. Ovkat yutish vaktida kekirdak qopkogi orkali kekirdak teshigi yopiladi.
Xalkum bo’shlig’iga umumiy 7 teshik ochiladi-ikkita xoanalar, ikkita eshitish naychalari, xikildak, Og’iz va kizilungach bushliklarini teshiklari. Ovkat yutilganda oltita teshik berkilib, fakat kizilungach teshigi ochilgan xolda buladi va ovkat xalkumdan kizilungachga utadi.
Xalkumning ichki yuzasi shillik parda bilan qoplangan. SHillik parda kup kavatli epiteliy bilan qoplangan bulib, shillik parda chukurchalari orasida limfoid tukimadan iborat. Fibroz parda yordamida xalkum kalla suyagining asosiga birikadi. Fibroz parda ostida esa muskul va adventitsiya pardalari joylashadi. Xalkumning muskullari uchta: xalkumni kisuvchi yukorigi, o’rta va pastki kundalang yunalgan muskullardan iborat. Xalkumning kundalang kisuvchi muskullar uzunasiga joylashgan muskullar gruppasiga nisbatdan yaxshi rivojlangan.
Kizilungach xalkumning davomi bulib yukori chegarasi 6 buyin umurtkasiga tugri keladi, pastki chegarasi esa 11 kukrak umurtka ruparasida joylashadi. Kizilungach4 va 7 kukrak umurtkalari oldida chap bronx bilan kesishib, uning orkasidan utadi, pastki kismida bu munosabat uzgaradi. Kizilungach kukrak kafasidan utadi, diafragma orkali korin bo’shlig’ida me’daga ochiladi. SHu sababli, kizilungach 3 kismga: buyin, kukrak va korin kismiga bulinadi. Kizilungach davomida uchta torayishi xam farklanadi.
Kizilungach devori shillik parda, shillik osti katlami, muskul parda va adventitsiya pardalaridan iborat.
Pardalarning tarkibiy kismlari:
kup kavatli yassi epiteliy
1. SHillik parda xususiy kavat
muskul kavat
Me’da embrion xaetining turtinchi xaftasida paydo buladi, ikkinchi oyiga borib me’daning asosiy bulimlari shakllanadi. Me’da devorini tashkil etuvchi pardalar turli embrional varaklardan rivojlanadi: shillik pardasi - entodermadan, muskul pardasi esa - mezodermadan rivojlanadi.
Me’da organizmda bir kancha funktsiyalarni bajaradi. Yutilgan ovkat me’dada tuplanadi, maydalanadi, xarakatlanadi, suriladi. Me’da devori orkali kand moddalar, spirt, suv va tuzlar suriladi, bundan tashkari ekskretor, sekretor va endokrin funktsiyalarni xam utaydi. Me’dada antianemik faktor ishlab chikariladi. Bu maxsus modda bulib, ovkat tarkibidagi V₁₂ vitaminini uzlashtirishga yerdam beradi. Me’dani asosiy funktsiyasi - bu me’da shirasini ishlab chikarish. Me’da shirasi tarkibida pepsin, ximozin, lipaza kabi fermentlar, shuningdek xlorid kislota va shillik moddalar tafovut etiladi.
Me’da korin bo’shlig’ining yukori kismida, chap kovurga soxasida, diafragmaning chap gumbazi tagida joylashadi. Katta odamlarda me’da xajmi yegan ovkatiga va ichgan suyuklik mikdoriga karab uzgaruvchang buladi va 1,5 - 4 litrni tashkil etadi. Me’daning oldingi va orka devorlari tafovut etiladi. Bu ikki devori yukori va pastki tomonga bir-biri bilan kushilib, katta va kichik egriklarni xosil kiladi. Me’da kuyidagi kismlardan tuzilgan:
1. me’daning kirish kismi yeki kardial kism - kizilungachni me’da bilan kushilgan joyi. Kardial teshik X-XI kukrak umurtkalari ruparasida, chikish teshigi - XII kukrak - I bel umurtkasi ruparasida joylashgan.
me’da tubi - diafragmaning chap gumbaziga yendoshib, me’daning eng yukori kismidir.
me’da tanasi - me’da tubidan, to chikish kismigacha bulgan oralik.
pastki chikish kism yeki pilorik kism - bu kism orkali me’da un ikki barmokli ichak bilan tutashadi.
Me’da devori shillik parda, shillik osti kavat, muskul parda va seroz pardalardan iborat.