Odam anatomiyasi

Siydik yo’li.
Siydik yo’li uzunligi 25-30sm.gacha bulgan muskulli naychadir. U buyrak jomidan pastga tomon tushib kovukka ochiladi. Siydik yo’li korinpardadan tashkaridida joylashgan. Siydik yo’li, joylashishiga kura 2 kismga bulinadi: korin va chanok kismlarga. CHanok bushligiga kirgan siydik yo’li kiya xolda kovuk bushligiga ochiladi. Siydik yo’lini devori uch kavatdan: biriktiruvchi tukimali tashki pardadan, muskulli o’rta va ichki shillik pardadan iborat. SHillik parda uzgaruvchang epiteliy bilan qoplangan va kundalang kesmada siydik yo’lini teshigi yo’lduzsimon shaklga ega. Uzgaruvchang epiteliy xujayralari kovukning funktsional xolatiga kura uz shaklini uzgartira oladi. Siydikni siydik yo’li buyicha xarakatlanishi uning kalin bulgan muskul kavatining peristalьtik kiskarishi orkali ruy beradi. Muskul parda tashki tsirkulyar va ichki buylama kavatlardan tarkib topgan. Siydik yo’lining kuyi kismida ichki buylama, o’rta aylanma va tashki buylama kavatlar farklanadi. Sidik yo’lining devori yupka bulishiga karamay u ancha kengaya oladi.
Qovuq
Kovuk kichik tos bushligida, kov simfizi orkasida joylashgan ichki kovak tok a’zodir. Kovukning xajmi 350 ml dan 0.5 l gacha buladi. Kovuk uch kismga bulinadi: chukkisi, tanasi va tubi buladi. Yukori tomonida chukkisi joylashgan. Pastdagi kismi keng bulib kovuk tubi deb ataladi. CHukkisi bilan tubi orasida kovuk tanasi joylashgan. Kovukning kuyi bulimi torayib kovuk buyinchasini xosil kiladi va siydik yo’li bilan tutashadi.Kovuk ichida siydik bor yukligiga karab uz shaklini uzgartiradi. Kovuk siydik bilan tulganda chukkisi yukoriga kutariladi, korinparda yen va orka tomonlarini qoplaydi. Erkaklarda kovukning tubi tagidan prostata beziga, urug pufakchalariga, orkadan tugri ichakning kengaygan kismiga, aellarda bachadonga tegib turadi. Kovuk orka devorining ustki ikki yen kismiga ikkita siydik yo’lining teshiklari ochiladi, pastdan esa siydik chikarish kanali ochiladi. SHunday kilib kovukka uchta teshik ochilib, kovuk tubidagi teshiklar o’rtasidagi uchburchakli soxaga kovuk uchburchagi deyiladi.
Kovuk devori 3 pardadan - shillik parda shillik osti kavati bilan, muskul va seroz pardalardan xosil buladi. Siydikdan bushagan kovukda shillik parda kup burmalar xosil kiladi, siydik bilan tula kovukda burmalar yassilanib tekislanadi. SHillik parda yuzasi kup kavatli uzgaruvchang epiteliy bilan qoplangan. Bunday epiteliy uz balandligini uzgartirish kobiliyatga ega va bu belgi kovuk uchun funktsional axamiyatga ega. Muskul parda bir-biri bilan tutashib ketgan uch kavatdan tuzilgan. Tashki va ichki kavatlari buylama , o’rta kavati esa aylanma joylashgan muskul xujayralaridan iborat. Kavatlarni tutashib ketishi katta axamiyatga ega, chunki siydikni siydik chikarish yo’liga bir tekisda tushishini ta’minlaydi. Korin press muskullarini kiskarishi kovukda bosim ortishiga olib keladi va siydik chikarish kanaliga xaydalanadi.
Siydik chikarish kanali erkak va ayollarda turlicha tuzilgan. Erkaklarning siydik chikarish kanali kovuk bushligida ichki teshik bulib boshlanadi va erkak jinsiy a’zoning boshchasida tashki teshik bilan tugaydi. Kovuk muskul tolalari siydik chikarish kanalini ichki teshigi atrofida ichki sfinkterni xosil kiladi. Erkaklar siydik chikarish kanalining uzunligi 18-20 sm. buladi. Ayollarning siydik chikarish kanali ancha kalta 3-6 sm bulib, kov simfizini orkasida joylashgan. SHillik pardasi burmali va yelgonkupkavatli epiteliy bilan qoplangan. Siydik chikarish kanalining muskul pardasi ikki kavatdan:ichki buylama va tashki xalkasimon kavatlardan tuzilgan. Tashki teshigi kin oldida joylashib,kundalang-targil muskul tukimadan tuzilgan siydik kanalining tashki sfinkteri bilan chegaralangan.