Odam anatomiyasi odam organizmining shakli va tuzilishini uning taraqqiyoti va vazifasiga bog’lab o’rganadigan fandir

Mushaklarning ishi 
Skelet mushaklari nerv impulsi ta’siri ostida qisqarganida ularning 
harakatlanuvchi nuqtasi, qotirilgan uchiga yaqinlashadi va ma’lum bir ishni 
bajaradi. Buning natijasida gavdaning ma’lum bir qismi harakatga keladi. 
Mushaklar bo’g’imlarga ta’sir qilib, suyak richaglarni holatini o’zgartiradi. 
Bunda mushaklar bo’g’imlarga ma’lum bir yo’nalishda ta’sir qiladi. Agar bir 
nechta mushaklar bo’g’imga bir xil ta’sir qilsa sinergist mushaklar, qarama-

---

qarshi ta’sir qilsa antogonist mushaklar deb ataladi. Mushaklarning 
bajaradigan ishning kuchi mushakning ko’ndalang kesimiga bog’liq. Anatomik 
ko’ndalang kesim mushak qorinchasini ko’ndalang kesganda hosil bo’lgan 
maydon yuzasi bo’lib, uning qalinligini ko’rsatkichi. Fizologik ko’ndalang 
kesim barcha 
mushak tolalarining ko’ndalang kesimi yuzalarining yig’indisidan iborat bo’lib, 
mushak kuchining ko’rsatkichidir. Duksimon va lentasimon mushaklarning 
anatomik va fiziologik ko’ndalang kesimlari bir xil. Patli mushaklarning 
fiziologik ko’ndalang kesimi duksimon mushaklarga nisbatan katta bo’lgani 
uchun ularning kuchi katta bo’ladi. Mushaklar qisqargan vaqtda bo’g’imlar 
vositasi bilan birikkan 
7 
suyaklar richag vazifasini bajaradi. Biomexanikada ikki turdagi richag farq 
qilinadi: Birinchi tur richag ikki yelkali bo’lib, muvozanat richagi deyiladi. 
Bunda tayanch nuqtasi kuch qo’yiladigan va qarshilik nuqtalari o’rtasida turadi. 
Bunga misol qilib I umurtqa va ensa suyagi o’rtasidagi bo’g’imni ko’rish 
mumkin. 
Ikkinchi tur richag bir yelkali bo’lib, ikki turda uchraydi. Birinchi turi 
kuch richagi deyilib, bunda qarshilik tayanch nuqtasi bilan kuch qo’yiladigan 
nuqta o’rtasida bo’ladi. Bunga misol qilib oyoq panjasi suyaklari o’rtasidagi 
bo’g’imni olish mumkin. Ikkinchi turi tezlik richagi. Bunda kuch qo’yiladigan 
nuqta yelkasi qarshilik yelkasidan qisqa. Bunga misol qilib tirsak bo’g’imini 
olganimizda ozgina yukni ko’tarish uchun katta kuch sarf qilinib tezlikdan 
yutiladi.