Obyektlarning

II bob. OBYEKTLARNING ANALITIK MODELLARINI QURISH USULLARI

Real apparatlarda oqimlaming xulqi shu qadar murakkabki, hozirgi vaqtda ulaming qat'iy matematik tavsifini tuzishga ko‘p hollarda imkon bo'lmaydi. Shu bilan bir vaqtda oqimlar tizimi kimyo-texnologik jarayonlar samaradorligiga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi ma’lum bo‘lib, buning uchun ular jarayonlami model- lashtirishda hisobga olinishi kerak. Bunda oqimlar strukturasining matematik modellari qurilayotgan kimyo-texnologik jarayonni matematik tavsifining asosi sifatida qabul qilinadi. Real oqimlami aniq tavsiflash (masalan, Nave-Stoks tenglamasi yordamida) yechilishi o‘ta qiyin masalalarga olib kelishi oldinroq ko‘rsatib o‘tilgandi. Shuning uchun shu vaqtgacha ishlab chiqilgan apparatlarda oqimlar strukturasining modellari ancha sodda va yarim empirik xarakterga ega. Shunga qaramay, ular real fizik jarayonlarni yetarli darajada aniq aks ettiruvchi modellar (obyektga monand modellar) ni qurishga imkon beradi.
Kimyo-texnologik jarayonlami o‘tkazishda ko‘pincha ulami yakunlash to‘liqligi darajasini bilish muhimdir, bu esa o‘z navbatida apparatda oqim zarralarini vaqt bo‘yicha taqsimlanishiga bog‘liq, modomiki apparatda oqimning ayrim ulushlari turib qolishi mumkin, boshqalari esa, aksincha, o‘tib ketadi, bu esa kontakt vaqti va diffuziyaga bevosita bog‘liq .
Apparatda oqim zarralarini vaqt bo‘yicha taqismlanishi (VBT) stoxaslik tabiatga ega va statistik taqsimlanish bilan baholanadi.
Sanoat apparatlarida oqim zarralarini vaqt bo‘yicha taqsim- lanish notekisligining eng muhim manbalari quyidagilardir:

1. 
   tizim tezliklar profilining notekisligi; 2) oqimlaming luibuli/atsiyasi; 3) oqimda turg‘unlik sohalar mavjudligi; 4) tizimda buypnsli va kesishuvchi oqimlar kanallarining hosil bo‘lishi; 5) ha- rakatlaniivchi muhitlaming harorat gradiyentlari; 6) fazalar orasida issiqlik va modda almashuvi va shunga o‘xshashlar.
   

Shuaday bo‘lib chiqishi mumkinki, diffuziya jarayonini bajarish uchun apparatda oqim zarralarini real boiish vaqti yetarli boimay qoladi, bunga esa butun diffuziyali jarayonning samaradorligi bogiiq. Shuning uchun oqimlarning ichki strukturasi haqidagi modelli ifodalar yordamida apparatdagi (shuningdek, boiib o‘tish vaqti bo'yicha) fazalar oqimining real strukturasini hisobga olish muhim hisoblanadi.
Modda almashuv jarayonlari uchun oqimlar strukturasini tavsiflash yana shu ma’noga egaki, u shu oqimlarda moddalami joyini o‘zgartirish va taqsimlanishini aniqlashga imkon beradi. Shuning uchun barcha oqimlarning gidrodinamik modellari ko‘pin- cha oqimda modda konsentratsiyasini o‘zgarishini ifodalovchi tenglamalar ko‘rinishida yoziladi.
Keyinroq real apparatlarda oqimlar strukturasini tadqiqlashning tajriba usullari, oqimlar strukturasini eng ko‘p tarqalgan matematik modellari va modellar parametrlarini aniqlash usullari ko‘rib chiqiladi.