O zR konst o. rganish 3826. qxd

Fuqarolik
— bu shaxsning muayyan davlatga man-
subligini bildiruvchi, shaxs bilan davlat o‘rtasidagi
barqaror, doimiy siyosiy, huquqiy aloqalarini
aniqlovchi tushunchadir. Bu aloqalar davlat va shaxs-
ning o‘zaro huquq va burchlarini aniqlashda namo yon
bo‘ladi. Ya’ni, davlat shaxsni o‘zining fuqarosi deb tan
olar ekan, uning Konstitutsiyada ko‘rsatilgan fuqaro-
lik huquqlari va burchlarini belgilaydi, uning
huquqlari va erkinliklarini ushbu davlat ichida hamda
Fuqarolik tushunchasi
44
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tashqarisida muhofaza qiladi. Shaxs ham jamiyat va
davlat oldidagi burchlarini bajarishga majbur.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi asosida
1992-yil 2-iyulda «O‘zbekiston Respublikasining
fuqaroligi to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasining
qonuni qabul qilingan. Ushbu huquqiy hujjatda
O‘zbekistonda fuqarolik masalalari, insonning fuqaro-
likka ega bo‘lishi asoslari, fuqarolikni tasdiqlovchi
hujjatlar, O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligini olish,
O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligining to‘xtatilishi,
ota-onaning fuqaroligi o‘zgarganda va farzandlikka
olinganda bolalarning fuqaroligi, fuqarolik to‘g‘risida-
gi ishlarni yurituvchi O‘zbekiston Respublikasining
davlat idoralari va ularning vakolatlari, O‘zbekiston
Respublikasi fuqaroligi masalalariga oid arizalar va
taqdimnomalarni ko‘rib chiqish, fuqarolikka oid
qarorlarning ijrosi, mansabdor shaxslarning fuqarolik
masalalariga oid g‘ayriqonuniy xatti-harakatlari usti-
dan shikoyat qilish, xalqaro shartno 
malarning
qo‘llanilishi kabi eng muhim masalalar bayon etilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 21-
moddasi hamda «Fuqarolik to‘g‘risida»gi qonunning
1-, 2-moddalariga binoan O‘zbekiston hududida
yagona fuqarolik o‘rnatiladi. Qoraqalpog‘iston Res 
-
publikasining fuqarosi ayni vaqtda O‘zbekiston
Respublikasining fuqarosi hisob lanadi. 
O‘zbekiston Respublikasining fuqaroligini tas-
diqlovchi asosiy hujjat pasportdir. Pasport olingunga
qadar esa tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnoma yoki
shaxsning fuqaroligiga doir ma’lumotlar bo‘lgan hujjat
uning fuqaroligini tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi pasportini berish
tartibi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1999-
yil 26-fevraldagi «O‘zbe kiston Respublikasida pasport
tizimini takomillashtirish to‘g‘risida»gi Farmoni bilan
tasdiqlangan O‘zbekiston Res publikasida pasport tizi-
mi to‘g‘risidagi Nizomi bilan belgilanadi. 
45
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ushbu Nizomga asosan O‘zbekiston Respubli 
-
kasining 16 yoshga to‘lgan barcha fuqarolariga
O‘zbekiston Res 
publikasi fuqarosi pasporti berilishi
shart, deb ta’kidlangan. 
O‘zbekiston Respublikasi pasporti xorijga jo‘nab
ketish chog‘ida ham amal qiladi. Pasport Respublika
Ichki Ishlar organlari tomonidan beriladi. O‘zbekiston
Respublikasi fuqarosi pasporti butun O‘zbekiston
Respublikasida yagona namunada o‘zbek, rus, ingliz
tillarida, Qoraqalpog‘iston Respublikasi uchun esa
qoraqalpoq, o‘zbek, rus va ingliz tillarida tayyorlana-
di va u 32 betdan iboratdir.
Har bir shaxs o‘zini fuqaro sifatida tasdiqlovchi
hujjat hisoblangan O‘zbekiston Respublikasi paspor 
-
tini avaylab asrashi, pasport tizimi qoidalariga rioya
qi lishi shart. Fuqarolar pasport tizimi qoidalarini buz-
ganlik uchun O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi-
da belgilangan tartibda javob beradilar.
O‘zbekiston Respublikasida yashovchi har bir kishi
fuqaro bo‘lish huquqiga ega. «O‘zbekiston
Respublikasi fuqaroligi to‘g‘risida»gi qonunning 12-
moddasiga binoan, O‘zbekiston fuqaroligiga ega
bo‘lish quyidagi asoslar bo‘yicha amalga oshiriladi: 
1. O‘zbekiston fuqarolaridan tug‘ilgan bolalar ular
mamlakat hududida yoki xorijda tug‘ilsa ham O‘zbe -
kiston fuqarosi hisoblanadi. Agar ota-onalardan bittasi
O‘z bekiston fuqarosi, ikkinchisi chet el fuqarosi
bo‘lsa, tug‘ilgan bola O‘zbekistonda tug‘ilsa, O‘zbe 
-
kiston fuqarosi hisoblanadi. Agar shunday ota-onalar-
dan bola mamlakatimiz tashqarisida tug‘ilsa, uning
fuqaroligi ota-onaning kelishuviga binoan belgilanadi.
Ota-onasi fuqarolikka ega emas shaxslardan tug‘ilgan
bolalar O‘zbekistonda tug‘ilsa, O‘zbekiston fuqarosi
hisoblanadi. Ota-onalardan bittasi O‘zbekiston
fuqarosi, ikkinchisi O‘zbekiston fuqarosi hisoblan-
masa, u qayerda tug‘ilsa ham O‘zbekiston fuqarosi
hisoblanadi. Otasi noma’lum, onasi ma’lum bo‘lib,
46
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

O‘zbekistonda tug‘ilgan bola O‘zbekiston fuqarosi
hisoblanadi. 
2. Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan
shaxslar o‘z istaklari bilan O‘zbekiston Respublikasi
fuqaroligiga qabul qilinishi mumkin. Buning uchun
ular quyidagi shartlarni bajarishi shart:
a) chet el fuqaroligidan voz kechganda: bunda chet
el fuqarolarini O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligiga
qabul qilish to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti qaror qabul qiladi. Chet el fuqarosi esa o‘z
fuqaroligini o‘zgarti 
rilishi haqida mazkur davlatning
munosabatini ko‘rsatuvchi hujjatni taqdim etishi
shart;
b) chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxs-
lar O‘zbekiston hududida kamida besh yil yashagan
bo‘lsa, ya’ni so‘nggi besh yil davomida O‘zbekiston
Respublikasi hududida doimiy yashaganligi va
qonuniy yashash manbalar mavjudligi tasdiqlangan
holda;
d) O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini
tan olsa va bajarsa, O‘zbekiston Respublikasi Pre 
-
zidentining qaroriga binoan O‘zbekiston Respublikasi
oldida buyuk xizmatlari yoki fan, texnika va madani -
yat sohasida katta yutuqlari bo‘lgan, shuningdek
O‘zbekiston Respublikasini qiziqtiradigan kasb yoxud
malakaga ega bo‘lgan ayrim shaxslarga nisbatan ushbu
moddaning 1-, 2- va 3-bandlaridagi talablar hisobga
olinmasligi mumkin. Lekin ular ham albatta O‘zbe 
-
kiston Respublikasi Konstitutsiyasini tan olishi va
bajarishi shart.
Agar shaxs:
— O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy
tuzumini zo‘rlik ishlatib o‘zgartirishini yoqlab chiqa -
yotgan bo‘lsa;
— faoliyati O‘zbekiston Respublikasining Konsti 
-
tutsiyaviy prinsiplariga zid bo‘lgan partiyalar va o‘zga
tashkilotlarga a’zo bo‘lsa;
47
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga
muvofiq jazolanadigan xatti-harakatlari uchun ozod-
likdan mahrum etilgan va o‘sha jazoni o‘tayotgan
bo‘lsa, uni O‘zbekiston Respublikasining fuqaroligiga
qabul qilish to‘g‘risidagi iltimosnomasi rad etiladi.
Fuqarolik to‘g‘risidagi qonunning 19—21-mod-
dalarida: O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligining
tugatilishi va yo‘qotilishi asoslari belgilangan. 
Shaxsning iltimosnomasiga asosan u O‘zbekiston
Res publikasi fuqaroligidan chiqarilishi mumkin. Agar
shu shaxslarning O‘zbekiston davlati oldida burchlari,
qarzlari bo‘lsa, jinoyat sodir etgan bo‘lsa ruxsat beril-
maydi.
O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligiga qabul qilish,
fuqarolikni qayta tiklash, fuqarolikdan chiqish va uni
yo‘qotish masalalari O‘zbekiston Prezidenti farmoni
bilan rasmiylashtiriladi.
●
Vatanga xiyonat qilsa;
●
shaxs chet davlatda harbiy xizmatga, xavfsizlik xiz-
mati idoralariga, politsiya, armiya idoralariga yoki
davlat hokimiyati va boshqaruvining boshqa ido-
ralariga ishga kirganligi natijasida;
●
agar chet elda doimiy 5 yil davomida uzrli sabablar-
siz konsullik hisobida turmagan bo‘lsa;
●
agar O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligi yolg‘on
ma’lumotlar yoki soxta hujjatlarni taqdim etish
orqali olingan bo‘lsa;
●
xalqaro shartnomalar asosida;
●
ushbu qonunda ko‘zda tutilgan boshqa asoslarga
binoan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni
chiq qan kundan boshlab O‘zbekiston Respublika 
-
sining fuqaroligi yo‘qotiladi.