O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Em briogenez davrlari.
O dam em briogenczi uchta davrga bo'lib o'rganiladi.
1. H om iladan oldingi (predem rionai) davr.
2. H om ila (cm brional) davri.
3. H om iladan keyingi (postem brional) davrlar.
I- H om iladan oldingi davrda urocenez-uam ctoucncz iinsiv h uiavralarning 
taraqqiyoti (sperm atogencz - erkaklar urug’ hujayralarining taraqqivoti. 
ovogencz - avollar tuxum huiavrasining taraaoivoti) kcchadi.
II. 
Em brional davr to rt bosqichga bo'linadi: 1) urug’lanish - otalanisb: 2) 
m aydalanish: 3) gastrulvasiva: 4) gisto-organogenez.
O datda cm briologik davr akusherlik fanida uch bosqichga bo'linadi: 1) 
boshlang’ich davr - 1 hafta; 2) kurtak davr - 2-8 hafla; 3) hom ila davri - 9 
haftadan to tu g ’ilguncha.
ILL Postem brional davr - bu davr ayrim olim lar fikricha, bola
tug’ilgandan so ng bir oygacha bo'lgan davri, ayrim lar fikricha, to jinsiy 
balog’at yoshigacha bo'lgan davrni o'z ichiga oladi. Bu davrda organizm va 
uning a ’zolari kattalar a ’zolariga o'xshab qoladi. U chinchi gurux olim lari, 
odam tu g ’ilgandan to o'lguncha bo'lgan davrni postem brional davr deb 
tushinadilar. B u xolda em briogenez esa ontogcnezni bir bosqichi bolij> 
hisoblanadi.
Progenez — gam etogenez.
Sperm atogenez 
- bu erkaklar jinsiy hujayralarining 
rivojlanishi va 
otalantirish qobiliyatiga cga bo'lgan spcrm atozoid hujayralarining ctilishidir. 
Sperm atogencz jarayoni urug’donda uru g ’ ishlovchi cgri kanalchalarda 
kechadi va to r t bosqichni o'z ichiga oladi: 1) ko'payish; 2) o'sish; 3) ctilish; 4) 
shakllanish.

---

K o 'p a y is h .
M a’lum ki, cm brional davrda birlam chi jinsiy hujayra- 
gonoblastlar sariqlik qopi dcvorida hosil bo'ladi va m igrasiya yo'li bilan 
rivojlanayolgan urug’donga boradi. Bu crda gonoblastlar o'zak huiayralar 
hisoblanadi (yoki ulardan o'zak hujayralar hosil bo'ladi) ulardan csa, 
spcrm atogoniylar hosil buladi. Spcrm atogoniylar m itoz bo'linish yo'li bilan 
hosil bo'ladilar.
O 's is h .
Bu jarayonda spcrm atogoniydan 1-tartibl; spcrm atosit hosil 
bo'ladi, 1 - spcrm atosit xajm i katta bo'ladi va m cyozning birinchi bo'linish 
bosqichiga o'tadi bu bo'linish rcduksion bo'linish dcyiladi. Eim da profaza juda 
uzoq cho'ziladi va profazaning S bosqichida D N K m iqdori ikxi m arta ortadi. 
Profaza 5 ta bosqichdan iborat bo'ladi.
1.Lcptotcn - (lcptos-ip) xrom osom alar ip shaklida ko'nnad ;
2.Zigotcn - (zigos-qo'shilish) o'xshash xrom osom alar qo'shilib jufl-jufl 
bo'lib yoladi. K on’yugasiya (birlashuvchi) xrom osom alar o'rtasida gcnlar 
alm ashinuvi bo'ladi.
3.Paxitcn - (paxis-yo'g’on) xrom osom alar kaltalashadi va spirallashish 
nalijasida yo’g ’oniashadi. Bunda har bir xrom osom a ikki xrom alidaga 
bo'linadi, lckin scntrom cr bo'linm aydi. To'rttadan xrom atidalar tutgan 
tclradalar hosil bo'ladi va ular soni 23 ta bo'ladi (23 la sinaplolcn ham
dcyiladi) (40-rasm .)
4.D iplotcn - (diplos-yoriq) bosqichda xrom osom a uchlaridan bo'lina 
boshlaydi, 
bir 
biriga 
o'xshash 
bivalent 
xrom osom alar 
bir 
biridan 
uzoqlashadilar, lckin xrom osom alar kcsishgan joylarda bog’lanish saqlanadi. 
Bu crda har bir tctrada ikkitadan konyugasiyalashgan xrom osom adan iborat 
bo'lgani uchun tclradalar soni ikki m arta kam - ya’ni 23 tadan gaploid 
to'plam da bo'ladi.
5.D iakincz - bosqichida xrom osom alar yanada yo'g’onlashadi va 
kcyinchalik hujayralar birinchi m cyoz bo'lininshning 1 m ctafaza bosqichiga 
o'tadi. Bu bosqichda 
xrom osom alar ckvatorial zonada joylashadilar. 1 
anafazada bir bivalent hujayra qutblariga tortiladi. Tclofaza 1 oxirida ikkita 
gaploid to'plam li hujayra 2-larlibli spcrm atosillar hosil bo'ladi. Bu rcduksion 
(rcduksiya kam ayishi) bo'linishi deb ataladi. Y ctilishning ikkinchi rcduksion 
bo'linishi 
boshlanadi. 
Intcrkincz 
qisqa 
bo'ladi, 
DNK 
rcplikasiyasi 
kuzalilm aydi, bo'linishga tayyorgarlik ko'rilm aydi. A nafaza 2 da xrom atidlar 
bir biridan ayiriladi (m onadalar hosil bo'ladi), scnlrom crlar ham ajralib 
uzoqlashadi, 
oxirida 
(D N K
saqlovchi) 
gaploid 
to'plam li 
spcrm atida 
hujayralari hosil bo'ladi. Shunday qilib yelilish oxirida bir spcrm atogoniydan 
4 ta spcrm atida hujayrasi hosil bo'ladi.

---

П р о ф а з а I
&
 
Ф
 
Ш
 
€ 1
Л а п т о т е н а
З и г о т е н а
П а х и т е н а
Д и г г т о т е н а Д и а к и н е з
М е т а ф а з а
. . 
„ ........ ..........
Я
Ж
'
О в о г е и е з д а
С п е р м а т о г е н е з д а
мейоз 
/
меиоз
| |
А м а ф а з а 1 
Я "А
is £ .......
4^*3
..Ч ^ .^ г .
3
^ /
1 5
, — 
I
// КкУ"
..
Т е л о ф а з а I 
у
J , .. XQ
/
Д Г - ' Г