O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

VI. 
R eferativ m a’ruzalar uchun nam unali mavzular:
1. 
G isto lo g iy a fan in in g riv o jla n ish id a h u ja y ra n a z a riy a sin in g aham iyati.
' 
2. H u ja y ra h a y o tiy fao liy alid a y a d ro n in g a h am iy ati
3. S ito lc m m a n in g tu z ilish p rin sip i va vazifalari.
4.
M cm b ra n a li organ ellalar.
5. H u ja y ra n in g ta y a n c h - x a ra k a t tu z ilm a la rin in g tu z ilish i tuzilishi.
51

---

H I-В О В
X U SU SIY S IT O L O G IY A
N a z a riy qism
In so n o rg a n iz m id a m a x su s tu z ilish g a cg a va m a x su s vazifa o 'to v c h i 
h u ja y ra la r ju d a ko'p. G a p sh u n d a k i, u larn in g b ir g u ru x i m a x su s to 'q im a la r, 
a 'z o la r (m a sa la n , n c y ro tsitla r n crv to q im a s in i, c n d o k rin o tsitla r c n d o k rin
b c z la rin i va sh u k a b ila rn i) hosil q ilib , shu a 'z o n in g m a x « " c tm vniiv vazifa 
o 'la sh in i ta 'm in la y d i, ikkichi xillari c sa , a 'zo lar yo k i to 'q im a la r larx io iu a bo'lib, 
shu a'zo y o k i to 'q im a tu z ilish i, faoliyati bilan b irg alik d a b ir b u lu n lik n i hosil 
qiladi. M asalan , ich ak c p itc liy sid a g i q a d a h sim o n , nafas y o 'llarid a g i cn d o k rin
h u ja y ra la r va sh.k. X u su siy sito lo g iy ad a m ax su s tu z ilish g a cg a b o 'lg an va 
m ax su s v azifalar o 'to v ch i h u ja y ra la rn in g tu z ilish i, faoliyati o'rg an ilad i.
M ax su s vazifa o 'to v c h i h u ja y ra la r o 'z tu z ilish la ri b o 'y ic h a b ir-b irlarid an
k c sk in farq qilad ilar. B u farqni b irg in a u m u m m o rfo lo g ik c m a s, balki 
g isto x im y a v iy , c lc k tro n m ik ro s k o p ik u su llar orq ali bilib o lish m u m kin.
B iz x u su s iy sito lo g iy a b o b id a olti g u ru x m a x su s v azifalar o 'to v ch i 
h u ja y ra la rn i k o 'rib ch iq a m iz .
M axsus so 'ru v ch i h u ja y r a la r - M SH
O v q a t m o d d alari p a rc h a la n g a n d a n so 'n g , m a x su s so 'ru v c h i h u ja y ra la r 
o rq ali (ic h a k d a g i va b u y rak n cfro n in in g p ro k sim al q ism id a jo y la sh g a n
so 'ru v ch i jiy a k li h u ja y ra la r) m o n o m c rla r sifatida q o n -lim fa yo k i in lc rstitsiy g a
o ’tadilar. Bu b ilan u lar o rg a n iz m d a u m u m iy g o m c o sta z n i saq lab , lo 'q im alarg a 
o 'sish u ch u n z a ru r b o 'lg a n p lastik m a lc ria lla rn i c tk a z ib bcrad ilar. M ax su s 
so ’ru v ch i h u ja y ra la r c p itc liy lo 'q im a sig a m an su b b o 'lib , q a to r b clg ilarg a cga.
M S H la r in g ic h k a ic h a k d a so 'rg 'ic h la r - v o rs in k a la r y u z a sin i q o p lab , bazal 
m c m b ra n a d a b ir q a to r z ic h y o tad i va q u tb li h a ra k tc rg a c g a , y a'n i ap ik al va 
b azal q is m la r ajra tila d i (2 3 -rasm ). 
H u jay ra ap ik al y u z a sid a x o sh iy a-jiy ak
k o 'rin a d i va u m a y d a so 'rg 'ic h la r - m ik ro v o rsin k a la rd a n (M V ) iborat. H u jay ra 
ap ik al sito p la z m a sid a , M V lar o stid a term in al lo 'r, p a stro q d a , silliq v czik u la 
va p u fa k c h a la r, G o ld ji k o m p lc k si tu z ilm a la ri (k o 'p ro k y ad ro u stid a ), 
c n d o p la m a tik t o r , m ito x o n d riy la r, rib o so m a la r, p o liso m a la r u ch ray d i.
S o ’ru v c h i h u ja y ra la rn in g aso siy so 'ru v c h i a p p a ra ti - bu u larn in g ap ik al 
sito le m m a sid a g i m ik ro v o rs in k a la r (M V )d a n tu z ilg a n jiy a k la rid ir. 
M V la r 
u stid a fc rm c n tla r bo'ladi. B a'zi o lim la r, h u ja y ra ich i tu z ilm a la ri (v czik u la- 
p u fa k c h a la r, G K la rn i) h am so 'ru v c h i a p p a ra tg a k irilad ilar. M V larn in g
u zu n lig i 1 m k m , c n i 0,1 m k m atro fid a b o 'lib , u lar so 'ru v c h i h u ja y ra la rn in g
so 'ru v c h i 
y u z a sin i 
o sh irad i. 
M ik ro v o rs in k a la r 
ta sh q i 
qav ati 
(m u k o p o lisa h a rid la rn in g in g ich k a ip la rid a n tu zilg an m c m b ra n a u sti q av ati) - 
g lik o k a lik s b ila n q o p lan ad i.
52

---

т т т т
^
I
A
23-rasm .
A -ichak d cv o ri va und ag i so 'rg 'ich lar 
B -so'rg'ich v a uni q o p lag an h u jay ralar
G l.k o k a l.k s n .n g q alin lig i 100 nm g ach a y c ta d i■
G1“
^
sg
noddalarini p arch alash va tra n sp o rt tc z l.g .g a ta s tr c t o id .m c m b r a n a y u zas.g
fani 's o 'r i h s h ja ra y o n id a q u y .d a g . n o zik
—
xisobiga o xirigacha
,,rC H w r a Т
Я
Г
К
З
Й
Г
S
S
?
'is h liro k id a
m oddalar 
ran sfo rm atsiy asi va u larn . h u ja y ra d a n lateral y o k . bazal m c m b ra n a o rq al. 
lo m irlarea in tcrstitsiy g a, yo k i h u jay ralararo bo sh liq q a о tk azilish i
i S . S " d a n (h u jay ralararo b o sh liq d rm ) q on »a l i m b lo rm rl.rg a о bah.
So’rilish tu rli u su llard a bo lish i m um kin: