|
Ilmiy tarixchilar nemis klassik falsafasi rivojlanishidagi ikki bosqichni ajratishni o’rinli deb bilishadi:
1.17-18 asr Idealizmning asoschisi ma’rifat falsafasi (R. Dekart, B. Spinoza, T. Xobbes, S. Monteskyo, J.J. Russo va boshqalar). Hozirgi paytda diqqatning o’zgarishi inson va tabiatning simbiozini tahlil qilishdan, inson va madaniyatning simbiozini tahlil qilishdan boshlanadi. Hamjamiyat.
18-19vv. Nemis idealizmi (I. Kant, G.F.V. Gegel va boshqalar). Hali ham falsafiy tafakkur cho’qqisi deb tan olingan asarlar yaratilmoqda. Dunyoning umumbashariy va umumiy manzarasi qurilgan, insonning tabiat haqidagi asosiy bilimlari, bilish jarayoni tizimlashtirilgan.
O’qish mavzusi va maqsadi
Mantiqiy konstruktsiyalar yordamida nemis klassik falsafasi mukammal inson, ideal jamiyat va davlat g’oyasini shakllantirishni o’z oldiga maqsad qilib qo’ygan.
Odam atrofida mavjud bo’lgan barcha narsalar oqilona tahlil tahlilidan o’tdi.
Birinchi marta o’rganish mavzusi dunyoda mavjud bo’lgan barcha narsaning asosiy sababi va asosiy manbai sifatida ruh va tabiatni o’z ichiga olgan inson ongi edi.
Ilohiy haqiqatni hukm qilishdan bosh tortgan mutafakkirlar yagona mavjudot tizimini yaratishga intilishdi. Dunyoning organik va uyg’un yaxlitligini isbotlang.
Nemis idealizmini bilish mavzusi * qisqacha * dunyoni va undagi odamning tabiiy tartibini belgilash mumkin. Biror kishi dunyodan ustun edi va u o’z xohishiga ko’ra narsalarni oqilona bilish va o’zgartirish qobiliyatiga ega edi. Aqlning mutlaq kuchi tan olindi.
Nemis klassik falsafasining xususiyatlari va xususiyatlari:
XVIII-XIX asr nemis falsafiy tafakkurining quyidagi xususiyatlari ajralib turadi.
Ratsional-nazariy ong.
Tabiiy tartib va \u200b\u200buyg’unlik printsipidan kelib chiqadigan dunyoni muntazam va har tomonlama tushuntirish.
Tarixiy va falsafiy jarayonni omillar to’plami sifatida tushunish, hozirgi zamonni tushuna oladigan tahlil qilish va kelajakni taxmin qilishning yuqori darajasi (tarixiy fikrlash).
Ushbu xususiyatlardan ko’rib chiqilayotgan doktrinaning o’ziga xos xususiyatlariga rioya qiling:
1. Jamiyat madaniyati shakllanadigan asosiy falsafa, insonparvarlik muammolari va inson hayotini tushunishning amaliy mexanizmi sifatida falsafani anglash.
2. Tabiatni, insoniyatning shakllanish tarixini o’rganishdan oldin inson tabiatini o’rganishning ustuvor yo’nalishi.
3. Bilimlarni tizimlashtirish. Nafaqat fan, balki falsafiy g’oyalarning tartibga solingan tizimi.
4. Dialektikaning yaxlit, umumiy qabul qilingan tushunchasidan foydalanish.
Bu ta’limot vakillari
Aksariyat tarixchilar bu davrni Kantdan (tanqid) boshlanib, Fite (I falsafasi) va Schelling (tabiiy falsafa) dan boshlab Hegel (monumental tizim) bilan boshlangan deb qisqacha tavsiflashadi. Keling, qisqacha asosiyni ko’rib chiqaylik
Immanuel Kant (1724-1804 yillarning hayoti, asosiy ishi “Tushunish uchun tanqid” (1781) edi. U koinotning kelib chiqishi g’oyasini gaz tumanligidan kelib chiqqan, koinotning yaxlitligi, samoviy jismlar, quyosh tizimida ochilmagan sayyoralar o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik qonunlari mavjudligini ifoda etgan.
U doimo o’zgarib turadigan, rivojlanayotgan dunyo haqida to’liq tasavvurni yaratishga va namoyish etishga harakat qildi.
Kantning so’zlariga ko’ra, inson o’zining amaliy tajribasi doirasidan tashqariga chiqadigan narsalarni to’liq anglay olmaydi, lekin u hodisalarni tushunishga va tushunishga qodir. Bilim har doim tartiblidir.
Fan, mutafakkirning fikriga ko’ra, bu faqat inson ongining konstruktiv va ijodiy yaratilishidir va uning qobiliyatlari cheksiz emas. Shaxs mavjudligining asosi axloqdir, aynan insonni inson qiladi, axloqni fan orqali o’rganish mumkin emas.
Ioxann Gottlieb Fichte (hayotning 1762 yil – 1814 y., asosiy ish – “Insonning tayinlanishi” (1800). Dunyoda va jamiyatda odamlarning to’g’ridan-to’g’ri maqsad va vazifalarini belgilaydigan amaliy falsafaning asoschisi. U materializm tushunchasini dunyodagi shaxsning passiv pozitsiyasi sifatida berdi. Tanqid – faol pozitsiya sifatida. Faol tabiat, pozitiya, inkor qilish va sintez qilishdan iborat bo’lgan dialektik (mantiqiy) fikrlash tarzini rivojlantirgan.
Fridrix Vilgelm Jozef Schellind (1775 – 1854 yillar hayoti, asosiy asari “Transsendental g’oyaviylik tizimi” (1800). U alohida sohalarda haqiqat to’g’risidagi bilimning o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda yagona bilim tizimini yaratgan. U “tabiiy falsafa” tizimini tatbiq etgan, bu fanning barcha kashfiyotlarini tizimli ravishda umumlashtirishga birinchi urinish hisoblanadi. .
Georg Vilgelm Fridrix Gegel (1770-1831 yillardagi hayot yillari, barcha asarlar fundamentaldir). U asosiy munosabatlar va toifalar tizimidan foydalanib, uning barcha ko’rinishlarida, rivojlanish bosqichlari va bosqichlarida bo’lish modelini yaratdi. U qarama-qarshilikni har qanday taraqqiyotning asosi deb hisobladi. U insoniyat madaniyatining rivojlanish bosqichlarini ruhga aylanish jarayoni sifatida ko’rib chiqdi, uning cho’qqisi mantiq sohasini e’lon qildi. U ijtimoiy falsafaning asoschilaridan biri edi. U xususiy mulk huquqlari, fuqarolik jamiyatida inson huquqlari bo’yicha ta’limotlar yaratdi. U mehnatning ahamiyati va uni moddiy baholash muhimligini ta’kidladi.
Nemis klassik falsafasining zamonaviy fan uchun ahamiyati
Ushbu ta’limotning muhim yutug’i shundaki, u ma’rifatli odamlarga umumbashariy kategoriyalarda fikr yuritishga imkon berdi.
Falsafiy fanning o’zi uchun muhim g’oyalar kognitiv va ijodiy faoliyat, qarama-qarshiliklarni yaratish va ularni hal qilish orqali rivojlangan g’oyalar edi.
Butun dunyo bo’yicha asos sifatida qabul qilingan keng qamrovli kategoriya-kontseptual apparat ishlab chiqilgan. Bizning davrimizning ilmiy faoliyatida faol foydalanilmoqda.
Asosiy meros bu odamlar bilan, alohida ob’ektlar va butun madaniyat olamida sodir bo’ladigan vaqt o’zgarishini o’rganib, muomalaga kiritilgan tafakkurning tarixiyligidir. Bunday usulning bebaho foydasi o’tmishni qayta tiklash va hozirgi zamonni mantiqiy talqin qilish orqali kelajakni bashorat qilishdir. Shuning uchun nemis idealizmi klassik falsafa deb nomlanadi.
Hurmat bilan, Andrey Puchkov
(1775-1854), Georg Vilgelm Fridrix Gegel (1770-1831), Lyudvig Andreas Feuerbax (1804-1872) va feodal munosabatlarni buzish davridagi progressiv burjuaziya g’oyaviy qarashlarini ifoda etdi. Nemis klassik falsafasi burjua inqiloblari tajribasini umumlashtirishning o’ziga xos turidir.
Shunday qilib, murosaga moyillik va ko’plab hayotiy muammolarni ruhiy – nazariy yoki mavhum – hissiy sohada cheklash istagi. Ushbu bosqichning har bir vakillari boy fikr va tushunchalar bilan ajralib turadigan o’z falsafiy tizimini yaratdilar. Shu bilan birga, nemis klassik falsafasi umumiy xususiyatlar bilan ajralib turadigan yagona ruhiy mavjudotdir. U sintez qilgan va orttirgan nemis mumtoz falsafasining manbalari Yangi asr falsafasi, ma’rifat va romantizm falsafasi edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
