O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya kafedrasi

YOG’LARGA O’T SUYUQLIGINING TA’SIRI
Ichak shirasining yog’larni parchalashi uning tarkibida o’t suyuqligining borligi bilan bog’liq. Ovqat hazm qilish yo’lida o’t suyuqligi juda ko’p funktsiyalarni bajaradi, ayniqsa, o’t suyuqligi yog’larni emulsiyaga aylantirib, keyin ularning fermentlar yordamida parchalanishi va so’rilishini yengillashtiradi yoki osonlashtiradi.
Ish anjomlari: shtativ, lupa (zarrabin), buyum shishachalar, probirka, tomizgich, filtr qog’ozi, o’simlik moyi, suv, yangi o’t suyuqligi.
Tajriba o’tkazish tartibi. O’tning yog’larga ta’sirini 2 ta usulda kuzatish mumkin.
1. Buyum shishasiga tomizgich bilan 1 tomchi suv va o’t suyuqligi tomiziladi. Har bir tomchiga o’simlik moyidan ozgina qo’shilib, aralashtiriladi va ikkala tomchi lupa ostida ko’riladi.
2. Voronkalarga filtr qog’ozi joylashtirilib, biri suv, ikkinchisi esa o’t suyuqligi bilan ho’llanadi. Voronkalarni shtativdagi probirkalarga o’rnatib, ularga 10 ml dan o’simlik moyi quyiladi. Oradan 45 min o’tgach, filtrlanib o’tgan moy miqdori ikkala probirkada o’lchanadi.
Ishni rasmiylashtirishga doir tavsiyalar. Moyning o’t va suv suyuqligi tomchisida taqsimlanishini daftaringizga chizing. O’t va suv bilan ho’llangan filtr qog’ozi orqali moyning filtratsiyasini aniqlang va natijasini yozing. Olingan natijalarga asoslanib, o’tning moylarga ta’sir qilish mexanizmini tushuntiring.
Nazorat savollari.
1.Odamdan bir kecha-kunduzda qancha safro ajraydi?
2. Birlamchi o’t yo’llari qanday xosil bo’ladi?
3. O’t suyuqligining axamiyati xaqida gapiring.


29-LABORATORIYA. Asosiy moddalar almashinuvini jadval va formulalar yordamida aniqlash.
Nazariy tushuncha. Organizm o’z hayot faoliyati uchun zarur energiyani ovqat tarkibidagi oqsil, yog’ va uglevodlardan oladi. Bundan tashqari, ovqat energiya zapasini uzluksiz to’ldirib turishi bilan birga organizm
to’qimalarining tiklanishi va qayta qurilishi uchun zarur har xil moddalar bilan ta’minlab turadi.
Ovqat ratsionini tuzish uchun ovqat mahsulotlari tarkibini, sifati va miqdorini aniq bilish zarur bo’ladi. Ovqatlanishning fiziologik normalari odamning yoshi, jinsi, bo’yi, vazni, u yashaydigan iqlim sharoiti, geografik joylashishi, shuningdek, bajaradigan ishining turiga qarab turli odamda turlicha bo’ladi.
Sutkalik ovqat ratsioniga qo’yiladigan talablar qo’yidagicha: a) ovqat ratsionining kaloriyasi sutkalik energiya sarfini qoplashi zarur; b) ovqat yetarli miqdorda uglevodlar, oqsillar va yog’larga, shuningdek, vitaminlar, mineral tuzlar
ga boy bo’lishi kerak; v) ovqatni iste’mol qilish vaqti to’g’ri taqsimlangan bo’lishi zarur. Bir kunda 3 marta: ertalab, tushda va kechqurun ovqatlanish oralig’i 6-7 soatdan oshmasligi zarur.
Sutkalik kaloriyaning 30% ni ertalab,
50% ni tushda,
20% ni kechqurun olish kerak;
g) kattalarning kasb-kori, bolalarning yoshi, sportchilarning esa jismoniy ish xaraktera hisobga olinishi shart; d) iste’mol qilingan ovqat hajmi to’yganlik hissini yuzaga keltiradigan bo’lsin; ye) iste’mol qilinadigan har galdagi ovqat tarkibiga kiradigan moddalar ratsional taqsimlangan bo’lishi kerak: oqsil va yog’larga boy ovqatlarni kunduzgi soatlarda, sutli va o’simlik mahsulotlaridan tayyorlangan ovqatlarni kechqurun tanovul qilish tavsil etiladi.