O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya kafedrasi

Avtonom va somatik nerv tizimining o‘zaro farqi
1. Somatik nervlar miya so‘g‘oni va orqa miyaning boshidan oxirigacha har bir segmentdan chiqadi va segmentar tarqaladi. Av- tonom nervlar markaziy nerv tizimining to‘rt qismidan chiqadi.
2. Reflektor yoyda avtonom nerv tizimining ora- liq neyroni hujayralari orqa miyaning yon shoxlarida joylashib, ularning aksonlari tugun oldi tolalarini hosil qiladi. Ular mielin parda bilan qoplangan. Avtonom nerv tizimining effektor neyro- ni tugunlardan boshlanib, tugun orqa tolalarini hosil qiladi. So- matik nerv tizimining effektor neyroni markazdan to a’zogacha hech qayerda uzilmaydi.
3. Somatik nerv tolalari ustidan mielin parda bilan qoplangan bo‘lsa, avtonom nerv tolalarida mielin parda juda yupqa yoki umu- man bo‘lmaydi.
4. Somatik nervlar ko‘ndalang-targ‘il mushaklar va sezgi a’zolarini innervatsiya qiladi. Vegetativ nervlar esa ichki a’zolar va qon tomirlar silliq mushaklarini, shuningdek, bezlarni innervat- siya qiladi.
Simpatik va parasimpatik nervlarning o‘zaro farqi
1. Parasimpatik nerv tizimining markazlari bir-biridan uzoqda va kichik sohada, simpatik nerv tizimining markazi bitta katta so- hada joylashgan.
2. Simpatik nerv tizimi barcha ichki a’zolarni va ko‘z olmasi- ning silliq mushaklarini innervatsiya qiladi, parasimpatik nerv tizi- mi esa siydik yo‘li va ba’zi bir yirik qon tomirlarda bo‘lmaydi.
3. Parasimpatik nerv tugunlari ichki a’zolar devori ichida yoki a’zoga yaqin joylashsa, simpatik nerv tugunlari esa umurtqa po- g‘onasi yonida yoki oldida joylashadi.
4. Parasimpatik nervlarning tugun oldi tolalari uzun, tugun or- qa tolalari qisqa bo‘lsa, simpatik nervlarning tugun oldi tolalari qisqa, tugun orqa tolalari uzun bo‘ladi.
Simpatik va parasimpatik nervlar organizmga qarama-qarshi ta’sir ko‘rsatadi. Shunga qaramasdan bu ikki tizim o‘zaro ham- korlikda faoliyat ko‘rsatadi. Masalan: parasimpatik nerv tizimi ta’sirida yurak harakati sekinlashsa, tomirlarni toraytiruvchi sim- patik nervlar faoliyati pasayib, qon tomirlar shunga mos ravishda kengayadi va qon oqishi sekinlashadi.