O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya kafedrasi

11-LABORATORIYA. Vegetativ refleks yoyining tuzulishi. Vegetativ reflekslarni kuzatish. Fshner, Golts va Gering tajribalari.
1- ISH. Yurak ishini reflektor yo’l bilan idora etilishi (Gols tajribasi).
Nazariy tushuncha. Yurak faoliyatini reflektor boshqaruvi vegetativ nerv tizimining adashgan nerv yadrolari, simpatik nerv tizimi markazlari, shuningdek oraliq miya gipotalamusning do‘mboq osti sohasidagi markazlar bilan bosh miya po‘stlog‘i markazlarining ishtirokida yuzaga chiqadi. Yurak faoliyatining reflektor yo‘l bilan idora etilishiga Gols va Danini - Ashner tajribalari misol bo‘la oladi.
Baqa qorin bo‘shlig‘ining ichak qismlariga pinset yoki kichkina bolg‘acha bilan urilsa, yurakning qisqarishlari sekinlashishi yoki butunlay to‘xtab qolishi kuzatiladi. Bu holda vegetativ nerv tizimining simpatik bo‘limiga tegishli quyosh chigali sohasida hosil bo‘lgan kuchli qo‘zg‘alish sezuvchi simpatik nervlari orqali orqa miyaga va undan uzunchoq miyaga o‘tadi. Uzunchoq miyada vegetativ nerv tizimining parasimpatik bo‘limiga tegishli adashgan nerv markazida qo‘zg‘alish hosil qiladi. Natijada qo‘zg‘alish adashgan nerv tolalari orqali yurakka kelib uning ishini tormozlaydi.
Danini-Ashnerning refleksi ham xuddi shu mexanizmga muvofiq yuzaga chiqadi.
Ishdan maqsad: Yurak ishini reflektor yo’l bilan idora etilishi aniqlash.
Ish uchun kerakli jihozlar: baqani yorish jarrohlik asboblar yig’indisi, maxsus jarrohlik taxtachasi, paxta, baqa, bolg’acha.
1-Ishni bajarish tartibi. Gols tajribasida baqaning bosh miyasi kesib tashlanadi, uzunchoq va orqa miya shikastlanmaydi. Keyin baqani jarrohlik taxtachasiga yotqizib, ko’krak qafasi ochiladi va yuragi perikarddan ajratiladi. Bir daqiqa ichida yurakning necha marta qisqarishi sanaladi va shundan keyin pinset yoki bolg’acha bilan baqaning qorniga 2-3 marta urib, yurak ishining qanday o’zgarishi kuzatiladi. Bu vaqtda yurak urishi to’xtaydi yoki sekinlashadi.
Ishning xulosasi