|
Топшириқлар
1. Ўқитувчи командаси билан квадратлар ичига нуқта қўйинг, ўртачасини аниқлаш ва жадвал асосида ихтиёрий ҳаракат фоизини ҳисобланг.
А – ўқувчининг ўртача натижаси, С–умумий ўртача кўрсаткич (жадвал)
|
|
|
№ 1 нуқталар сони ________
|
|
№ 2 нуқталар сони ________
|
|
|
|
№ 3 нуқталар сони ________
|
|
№ 4 нуқталар сони ________
|
Ўртача _________________ Фоиз кўрсаткичи ________
|
2. Жадваллардаги рақамларни кетма-келикда топинг, вақтини аниқланг ва ўртачасини топинг
1 – жадвал
1
|
15
|
6
|
13
|
8
|
10
|
21
|
23
|
18
|
4
|
19
|
24
|
2
|
25
|
20
|
12
|
7
|
22
|
11
|
16
|
3
|
14
|
17
|
5
|
9
|
|
2 – жадвал
13
|
15
|
5
|
7
|
1
|
2
|
20
|
23
|
21
|
9
|
18
|
6
|
1
|
25
|
17
|
22
|
24
|
19
|
12
|
3
|
16
|
4
|
8
|
14
|
10
|
| |
3 – жадвал
12
|
4
|
25
|
23
|
14
|
15
|
21
|
8
|
10
|
5
|
6
|
19
|
1
|
13
|
16
|
17
|
11
|
24
|
22
|
2
|
3
|
9
|
20
|
7
|
18
|
|
4 – жадвал
1
|
7
|
11
|
14
|
16
|
13
|
21
|
19
|
25
|
2
|
20
|
15
|
8
|
5
|
10
|
3
|
18
|
24
|
17
|
22
|
23
|
9
|
4
|
12
|
6
|
|
Ўртача кўрсаткичингиз _____Гуруҳнинг ўртача кўрсаткичи ____
3. Анфимов жадвали билан ишланг ва олинган натижалар асосида жадвални тўлдиринг.
Иш вақти
|
Берилган ҳарфлар
|
4 дақиқа давомида топилган ҳарфлар сони
|
Жадвалда мавжуд
ҳарфлар сони
|
Жами ва топилган
ҳарф сонларининг фарқ
|
|
А
|
|
160
|
|
|
В
|
|
176
|
|
|
Э
|
|
146
|
|
|
И
|
|
202
|
|
|
К
|
|
153
|
|
|
Н
|
|
144
|
|
|
С
|
|
175
|
|
|
Х
|
|
209
|
|
4. Қуйидаги формулалар ёрдамида тажриба натижалари аниқланади.
|
А- аниқлик коэффициенти,
М- ўчирилган ҳарфлар сони,
Н –кўрилган ҳарфлар сони.
| |
Р=А×С
|
Р – А.И.Қ. коэффициенти,
С – кўрилган умумий ҳарфлар сони
|
4 – АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ
Жисмоний юкламанинг юрак-қон томир ва нафас тизими фаолиятига таъсирини ўрганиш.
Ишдан мақсад: жисмоний юкламанинг юрак-қон томир ва нафас системаси фаолиятига таъсирини ўрганиш.
Ўқув жиҳозлари: секундомер, танометр, фонендоскоп, спирометр.
Назарий қисм:
I. Жисмоний ҳаракатнинг юрак ва қон томир тизимига таъсирини ўрганиш.
Ўнг қўлнинг 4 та бармоғини текширилувчининг билак артерияси соҳасига қўйиб, томирнинг энг аниқ ураётган жойи аниқланади. Шундан сўнг бир дақиқа давомида пульс – юрак урушининг сони аниқланади. Артериал пульснинг бир минутлик сонини уч маротаба аниқланади ва ўртачаси ҳисобланади (соғлом одамда пульслар сони бир минутда ўртача 72– 85 та).
Текширилувчи 10 марта ўтириб тургандан сўнг яна пульс саналади. Тинч ҳолатдаги ва жисмоний зўриқишдан кейинги натижаларни солиштирилади.
II.Ўпканинг тириклик сиғими.
Одам тинч нафас олганда 500/300 дан 900 мл гача ҳаво олади ва чиқаради. Бу ҳаво нафас ҳавоси деб аталади. Нормал нафас олгандан кейин яна қўшимча 1500 мл ҳаво олиши мумкин бўлиб, бу қўшимча ҳаво деб аталади. Нормал нафас чиқаргандан кейин эса яна 1500 мл ҳаво чиқариб юбориш мумкин. Буни эса нафас чиқаришнинг резерв қисми дейилади. Ўпканинг ҳаётий сиғими деб чуқур нафас олгандан кейин чиқарилган максималл ҳаво ҳажмига айтилади. Нормада ўпканинг тириклик сиғими аёлларда 2700 мл, эркакларда 3500 мл га тенг. Максималл нафас чиқариб юборилгандан кейин ҳам ўпкада бирмунча ҳаво қолади. Бу қолдиқ ҳаво деб юритилиб, 1200 мл атрофида бўлади.
Спирометрия – бу ўпканинг тириклик сиғимини ўлчаш усулидир. Спирометр асбоби 2 та цилиндрдан иборат. Ташқи цилиндрга белгисигача сув тўлдирилган, иккинчиси эса бўш бўлиб, асосига ҳаво тўлдирилган баллон бириктирилган. Ташқи цилиндр орқали металл трубка ўтказилган бўлиб, у орқали текширилувчи нафас олади. Енгил нафас олиш ҳам баллонгача узатилиб, ички цилиндрни кўтаради. Ҳисоб олиб бориш белгиси алоҳида кўрсатилган.
Спирометр “0” ҳолатига келтирилади. Металлик трубка охиридаги мундштук марганцовка эритмасида чайилади. Текширилувчи спирометр қаршисига туриб, 2-3 марта чуқур нафас олиб, чиқариб, яна чуқур нафас олиб нафасни спирометрга чиқаради (мумкин қадар қаттиқроқ). Нафас узлуксиз, аста чиқарилиши керак.
Қўшимча ҳавони аниқлаш. Цилиндр қопқоғидан пробка олиниб, ички цилиндр қўл билан 3000 мл белгисигача кўтарилади. Текширилувчи бир неча марта тинч нафас олгандан кейин бироз нафасни тўхтатади, мундштукни оғзига олиб спирометрдан чуқур нафас олади. Ички цилиндр неча белгигача пастга тушгани белгиланади ва 3000 дан олиб ташланади. Айирма қўшимча ҳаво бўлиб ҳисобланади.
Нафас ҳавосини аниқлаш. Спирометр нолга келтирилади. Текширилувчи мундштукни оғзига олиб, тинч ҳолатда ҳавони бурун орқали олиб, нафасни спирометрга чиқаради. 5-6 марта шундай қайтарилиб, олинган сонларнинг ўртачаси аниқланади.
Резерв ҳавони аниқлаш. Спирометр нолга келтирилади. Бир неча марта тинч нафас олгандан кейин нафасни чиқариб, бироз тўхтагандан кейин мундштукни оғзига олиб, мумкин қадар қаттиқроқ нафасни спирометрга чиқаради. Шкаладаги сон резерв ҳаво ҳажмини кўрсатади. Ишнинг охирида қўшимча, резерв ва нафас ҳаволарини қўшиб, аввалги аниқланган тириклик сиғими миқдори билан солиштирилади. Натижалар фарқи 10% дан ошмаслиги керак.
Назорат саволлари.
1. Ўпканинг тириклик сиғимини деганда нимани тушунасиз?
2. Ўпканинг тириклик сиғимини қайси асбоб ёрдамида ўлчанади?
3. Нормада ўпканинг тириклик сиғими аёлларда қанча?
4. Нормада ўпканинг тириклик сиғими эркакларда қанча?
5. Ўпканинг тириклик сиғимини катта- кичиклиги нималарга боғлиқ бўлади?
Топшириқлар
1. 1 минутдаги артериал пульсингизни сананг ва жадвални тўлдиринг.
1 минутдаги артериал пульслар сони (нормал 72– 85та)
|
Жисмоний нагрузкадан сўнг
|
1- марта
|
2- марта
|
3- марта
|
Ўртача
|
Гуруҳ ўртачаси
|
Шахсий
|
Гуруҳ ўртачаси
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Спирометр ёрдамида ўпканинг тириклик сиғими ўлчаб жадвални тўлдиринг ва нормага солиштиринг.
Ҳаво тури
|
Ҳаво миқдори (мл)
|
Натижа
|
Норма (ўртача)
|
Нафас олиш ҳавоси
|
|
500
|
Қўшимча ҳаво
|
|
1500
|
Резерв ҳаво
|
|
1500
|
Ўпканинг тириклик сиғими
|
|
3500
|
5 – АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ
Кўриш ўткирлиги ва кўриш майдонини аниқлаш
Мақсад: Кўриш ўткирлигини Головин жадвалидан, кўриш майдонини периметр асбоби орқали аниқлаш техникасини ўрганиш.
Ўқув жиҳозлари: Головин жадвали, метр, кўрсаткич, периметр, ярим шарлар проекциясининг акси, қалам, рангли маркалар, чизғич, қоғоз.
Назарий қисм:
Кўриш ўткирлиги деб, кўзнинг 2 та нур чиқаётган нуқтани алохида кўриш қобилиятига айтилади. Нормал кўз 2 та нур чиқарилаётган нуқтани 1° бурчак остида алоҳида кўриш қобилиятига эга. 2 та нуқтани алоҳида кўриш, бу кўриш, бу иккита қўзғалган кўзача ўртасида энг оз битта кузача қўзғалган бўлиши билан боғланган. Кўзачанинг диаметри 3 мк бўлиб, 2 та нуқтани алоҳида кўриш учун бу 2 та нуқтанинг тасвири тўрқаватда 4 мк дан оз бўлмаслиги керак ва шунда тасвир катталиги кўриш бурчаги 1° бўлганда бўлади. Шунинг учун ҳам 2 та нур чиқараётган нуқталар кўриш бурчаги ости 1° дан паст бўлганда кўрилса, нуқталар қўшилиб кетади.
Головин жадвали
Кўриш ўткирлигини аниқлаш учун 12 қаторда жойлашган ҳарфли белгидан иборат стандарт жадвалдан (Головин таблицадан) фойдаланилади. Ҳарфлар катталиги юқоридан пастга тушган сайин кичрайиб боради. Ҳар бир қатор ёнидаги сон кўриш бурчаги ости 1° бўлганда, нормал кўзнинг шу қатордаги ҳарфларни алоҳида кўриши керак бўлган масофани кўрсатади. Жадвал яхши ёритилган деворга осилади (ёруғлик 10 люксдан кам бўлмаслиги керак) ёки қўшимча электр лампаси билан ёритилади. Текширилувчи жадвалдан 5 метр узоқликдаги курсига ўтказилади ва битта кўзи маҳсус мослама (шит) билан беркитиш таклифқилинади. Текширувчи кўрсаткич таёқчада текширилувчига ҳарфларни кўрсатиб, уларнинг номини айтишни сурайди. Аниқлаш юқори қатордан бошланиб, энг пастдаги қатор топилади ва текширилувчи томонидан 2-3 с давомида ҳарфларни аниқ ва равшан кўриб, номини айтиш сўралади. Қайси қаторда хатолик бўлган бўлса ўша қатор инобатга олинмайди, ундан битта юқоридаги қатор ҳисобланади. Кейин формула асосида кўриш ўткирлиги (висус) ҳисоблаб чиқилади: В=--- бунда В - кўриш ўткирлиги, а - текширилувчи билан таблица ўртасидаги масофа, Д - нормал кўз шу қатордаги ҳарфларни аниқ кўриши керак бўлган масофа. Шундан кейин иккинчи кўзнинг кўриш ўткирлиги аниқланади.
Кўриш ўткирлиги қуйидаги формулага асосан ҳисоблаб чиқарилади:
;
бунда - -кўриш ўткирлиги, а-текширилувчи билан таблица ўртасидаги масофа, -нормал кўз шу қатордаги ҳарфларни аниқ кўриши керак бўлган масофа.
Do'stlaringiz bilan baham: |
