O‘ zbekiston respublikasi oliy va o‘ rta max sus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

9.3. Kam baholi va tez eskiruvchi buyumlarning auditi 
 
Kam  baholi  va  tez  eskiruvchi  buyumlar  (KBTEB) 
–
  bu  bank 
faoliyatida foydalaniladigan va quyidagi mezonlardan birortasiga javob 
bera oladigan moddiy aktivlardir: 
a) xizmat muddati bir yildan ortiq b
o‘
lmagan; 
 b) xizmat  muddatidan  q
at’i
y nazar,  bir donasi (komplekti) narxi 
O‘
zbekiston Respublikasida 
o‘
rnatilgan (sotib olish vaqtidagi) eng kam 
ish haqining ellik baravarigacha qiymatga ega b
o‘
lgan buyumlardir. 
 Bank  rahbari  buyumlarning  kam  baholi  va  tez  eskiruvchi 
buyumlar tarkibidagi hisobini olib borish uchun hisobot yiliga buyumlar 
qiymatining quyi chegarasini 
o‘
rnatishi mumkin. 
 Xizmat qilish muddati va qiymatidan 
qat’iy
 nazar kam baholi va 
tez eskiruvchi buyumlar tarkibiga quyidagilar kiritiladi: 
 a) maxsus asboblar va moslamalar (ayrim buyumlarni turkum va 
yalpi  ishlab  chiqarish  uchun  yoki  yakka  tartibdagi  buyurtmalarni 
tayyorlash uchun m
o‘
ljallangan maqsadli asboblar va moslamalar); 
 b) maxsus va sanitar kiyimlar, maxsus poyabzallar; 
 d) yotoq jihozlari; 
 e)  kanselyariya  jihozlari  (kalkulyatorlar,  stol  jihozlari  va 
boshqalar); 

---

230 
 
 f)  oshxona  va  ovqatlanish  xonasi  inventarlari,  shuningdek
‚
 
ovqatlanish xonasi choyshablari; 
 g)  qurilish-
ta’mirlash
  ishlari  tannarxiga  olib  boriladigan 
vaqtinchalik qurilma va moslamalar (titulsiz inshootlar); 
 h) foydalanish muddati bir yildan kam b
o‘
lgan almashish asbob-
uskunalari va boshqa buyumlar; 
 Haqiqatdagi  qiymat 
–
  kam  baholi  va  tez  eskiruvchi  buyumlarni 
sotib  olish,  qayta  ishlash  va  uni  hozirgi  joyi  hamda  holatiga  keltirish 
uchun amalga oshirilgan boshqa jami xarajatlar summasidir; 
 Haqqoniy  qiymat 
–
 
o‘
zaro  aloqador  b
o‘
lmagan  va  umumiy 
shartlarda  bitimni  amalga  oshirishni  xohlovchi  boxabar  tomonlar 
o‘
rtasida  aktivni  almashtirish  yoki  majburiyatni  qoplash  uchun 
kelishilgan summa; 
 Sof sotish qiymati 
–
 oddiy ish faoliyati davomidagi bitim tuzish va 
sotishni amalga oshirish uchun zarur b
o‘
lgan va hisoblangan xarajatlar 
chegirib tashlangan sotish bahosidir. Sof sotish qiymati bank tomonidan 
oddiy hollarda kam baholi va tez eskiruvchi buyumlarni sotishday olishi 
kutilayotgan sof summani anglatadi. 
Kam  baholi  va  tez  eskiruvchi  buyumlarning  sof  sotish  qiymati 
haqqoniy qiymatdan sotish xarajatlari ayirib tashlangan qiymatidan farq 
qilishi mumkin. 
Masalan,  “A”  tijorat  banki  tahliliy  hisob  kam  baholi  va  tez 
eskiruvchi  predmetlar,  shuningdek,  boshqa  qimmatliklarning  turlari 
b
o‘
yicha  alohida  shaxsiy  hisobvaraqlarda  olib  borilmagan  holda  bitta 
19921 
–
  Ombordagi  KBTEBlar  va  boshqa  qimmatliklar  nomli 
hisobvara
g‘
ida yuritilgan. 
Ombordagi tovar moddiy boyliklarni but saqlanishini nazorat qilib 
borish  maqsadida  davriy  ravishda,  lekin  yilda  kamida  bir  marta 
buxgalteriya  ma’lumoti  bilan  ombordagi  tovar  moddiy  boyliklarni 
taqqoslab borish ishlari 
o‘
tkazib borilmagan. 2017-yil 16-fevralda filial 
omboridan  1613,4  ming  s
o‘
mlik  KBTEBlar  chiqim  qilingan,  biroq 
19921-hisobvara
g‘
ida 17-fevral kuni buxgalteriya amaliyoti bajarilgan, 
ya’ni ombordagi qimmatliklar hisobi bilan balans o‘
rtasida 1 kunga farq 
mavjud b
o‘
lgan. 

---

231 
 
2017-yil 18-fevralda 700,0 ming s
o‘
mlik asosiy vositalar (5 dona 
telefon apparatlari) 19921- hisobvara
g‘
iga kirim qilinib, talabnomalarga 
asosan  bank  xarajatiga  olib  borilgan.  Ushbu  asosiy  vositalar  bank 
xarajatidan  qaytarilib  asosiy  vositalarning  tegishli  hisobvaraqlariga 
kirim qilish hamda hisobini yuritish tavsiya etiladi. 
Hisobot  davrida  amalga  oshirilgan  buxgalteriya 
o‘
tkazmalari 
tanlov asosida 
o‘
rganilganda aksariyat holatlarda bank omboriga kirim 
qilingan  KBTEBlar  hamda  asosiy  vositalar  kechiktirib  balansda  aks 
ettirilganligi ma’lum bo‘
ldi.