O` zbekiston r espublikasi o liy va o` rta maxsus ta

 
Insektitsid sifatida qo’llanilishi 
20-asrning boshlarida nikotin o’simliklarni himoya qilish uchun ishlatiladigan 
asosiy insektitsid edi. Ushbu maqsadlar uchun nikotin sof modda, uning sulfati, 

---

- 15 - 
tamaki changi shaklida ishlatilgan va eng yuqori faollik sutemizuvchilar uchun ham 
zaharli bo’lgan sof moddaga ega edi. Nikotinning insektitsid ta’sirining sababi 
zaharlanish sababi bilan bir xil: yuqori dozalarda u nikotinik atsetilxolin 
retseptorlarini bloklaydi. Keyinchalik nikotin o’zining sintetik analoglari bilan 
almashtirildi: imidacloprid, asetamiprid va boshqalar.
 
Zaxarliligi 
Nikotin sovuq qonli hayvonlar uchun juda zaharli hisoblanadi. Neyrotoksin 
sifatida ishlaydi, asab tizimining falajiga olib keladi (nafas olish to’xtashi, yurak 
tutilishi, o’lim).
 
Issiq qonli hayvonlar uchun yuqori dozalarda toksik. Odamlar uchun o’rtacha 
o’ldiradigan doz og’iz orqali 6,5-13 mg / kg, kalamushlar uchun – teri orqali 140 
mg/kg, sichqonlar uchun – 0,8 mg/kg tomir ichiga va 5,9 mg / kg intraperitoneal 
yuborish uchun. 
Chekish orqali nikotinni qayta-qayta ishlatish jismoniy va ruhiy qaramlikni 
keltirib chiqaradi. Sigaret shaklida uzoq muddatli foydalanish giperglikemiya, 
arterial gipertenziya, ateroskleroz, taxikardiya, aritmiya, angina pektorisi, koroner 
yurak kasalligi, yurak etishmovchiligi va miyokard infarkti kabi kasalliklar va 
disfunktsiyalarga olib kelishi mumkin.... Qatronlar bilan birgalikda nikotin
 
onkologik kasalliklar, jumladan, o’pka, til va gırtlak saratoni rivojlanishiga yordam 
beradi. Gingivit va stomatitning rivojlanishiga yordam beradi.Nikotinning aniq 
nootrop ta’sirini isbotlovchi tadqiqotlar mavjud
. 
NIKOTINNING FARMOKINETIKASI 
Nikotin tanaga kirgandan so’ng, u tezda qon oqimi orqali tarqaladi va qon-miya 
to’sig’ini kesib o’tishi mumkin. Nikotinning miyaga yetib borishi uchun tamaki 
tutunini ingalatsiyadan keyin o’rtacha 7 soniya kifoya qiladi. Nikotinning tanada 
yarim parchalanish davri taxminan ikki soatni tashkil qiladi. Chekish paytida tamaki 

---

- 16 - 
tutuni bilan nafas olingan nikotin tamaki barglarida joylashgan nikotinning kichik 
qismini tashkil qiladi (moddaning katta qismi yonib ketadi). Chekish paytida 
organizm tomonidan so’rilgan nikotin miqdori ko’plab omillarga, jumladan, tamaki 
turiga, barcha tutunning nafas olinishiga va filtr ishlatilayotganligiga bog’liq. Og’iz 
bo’shlig’iga qo’yilgan va burun orqali nafas olingan nikotinli mahsulotlarda tanaga 
kiradigan nikotin miqdori tamaki chekilganidan ancha ko’p bo’ladi. Nikotin jigarda 
sitoxrom P450 fermenti (asosan CYP2A6, shuningdek CYP2B6) tomonidan 
metabollanadi. Asosiy metabolit kotinindir 
NIKOTINNING METABOLIZMI