O zbekiston badiiy akademiyasi kamoliddin behzod nomidagi milliy rassomchilik va dizayn instituti


Skansen (ko‘chirilgan obyektlardan yaratilgan



Download 3,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet56/75
Sana04.03.2022
Hajmi3,68 Mb.
#482233
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   75
Bog'liq
Muzeyshunoslik

Skansen (ko‘chirilgan obyektlardan yaratilgan
muzey)
bilan bir qatorda 
“in situ” 
deb ataluvchi muzeylar paydo 
b o id i, to ‘g ‘rirog‘i inshootni joylashgan joyida saqlash. Bu ikkala 
muzeyni bir vaqtda namoyon qiluvchi qo‘shma muzeylar yaratildi, 
bularda ikki turdagi: obyektlar qayerda yaratilgan b o is a , shu yerda 
joylashdi va ko‘chirilgan ob’ektlar joylashtirildi.
Birinchi navbatda, ochiq osmon ostidagi muzeylar an ’anaviy 
madaniyat va qishloq turmush tarzini o ‘zida namoyon qilardi.


Lekin shaharlar timsoli jud a tez o ‘zgara bordi va 1914-yilda 
Daniyadagi Orxus shahrida birinchi an’anaviy shahar madaniyatiga 
bag‘ishlangan “Eski shahar” ochiq osmon ostidagi muzeyi ochildi. 
Keyingi yillarda bu yerda 50 dan oshiq obyektlar paydo bo‘ldi —
ikki va uch qavatli uylar, hunarmand ustaxonalari, savdo binolari, 
katta bo‘lmagan hududda bozor bilan birgalikda tosh ayollar qurildi. 
Muzeyda XVIII-XIX asrdagi Daniya shahar qurilishini tasvirlovchi 
surat yaratildi. Unda dorixonachi va rassom uyi, kemasozlik ustaxona- 
si, oynakchi, bochka ustaxonasi, XVIII asrdagi maktab, 1817-yildagi 
teatr ko‘rinishi tasvirlangan. Shu usulga muvofiq ravishda uylar in- 
teryerlari, ustaxonalarda esa badiiy hunarmandchilikka bag‘ishlangan 
tematik ko‘rgazmalar yaratildi.
U m um iy tem atik m uzeylar bilan bir qatorda, shahar va qishloq 
m adaniyatidan xabar beruvchi maxsus m uzeylar paydo b o ‘la 
boshladi. U larning b a’zilari x o ‘jalikning alohida jabhalariga 
b ag ‘ishlangan edi - cho‘ponchilik, tom orqa, uy hayvonlarini boq- 
ish. Boshqalari esa qishloq yoki shahar hunarm andchiligini ifo- 
dalagan. M asalan: 1937-yilda Finlyandiya shahri Turkudagi m ash­
hur muzey. Bu 
“in situ” 
muzeyi 1770 — 1820-yillarda qurilgan 
kom pleks binolar ichida joylashgan. Bunda 30 dan ortiq ustachilik 
interyerlari nam oyish etilgan67.
Texnika yodgorliklari va ko‘chmas arxeologik obyektlarga asos- 
langan muzeylar yaratila boshladi. Qiziqarli va g ‘ayrioddiy ochiq 
osmon ostidagi muzey 1983-yilda Buyuk Britaniyada — Irvina shah­
rida Shotland dengiz muzeyi ochildi. 0 ‘tmishda bu ulkan port vaqtlar 
o ‘tib kemasozlik va dengiz savdosi markazi maqomini yo‘qotdi. Bu 
muzeyga aylangan portda XVII asr oxiridan XX asr boshigacha ingliz 
dengizchilik va dengiz savdosi rivojini tasvirlovchi langari tashlangan 
uzun va ulkan kemalar va qayiqlar eksponati, kemalaming arqonlari, 
asbob-anjomlarini bir paytda bir butun umumiy holda ko‘rsatuvchi 
eksponatlar yaratilgan.


XX 
asming ikkinchi yarmiga kelib, ochiq osmon ostidagi muzey­
lar shiddat bilan rivojlanayotgan muzeylar guruhiga aylandi. Yevropa 
chegaralarini oshib o ‘tib, bu guruhdagi muzeylar AQSH, Kanada, 
Osiyo va Afrikaning alohida mamlakatlariga keng tarqalib rivoj top- 
di. Biroq 1990-yillaming m a’lumotiga ko‘ra, bu muzeylaming ko‘p 
qismi, ya’ni 2000 dan ortig‘i hali hamon Yevropa mamlakatlarida 
jamlangan edi. Har bir mamlakatda ochiq osmon ostidagi muzeylar- 
ni yaratish g ‘oyalarini amalga oshirish mahalliy sharoitlar va ilmiy 
muammolaming yechimiga bog‘liq.
Rossiyada ochiq osmon ostidagi muzeylami ochilishi 1950-yillar- 
da boshlandi va 1990-yildagi hisob — kitoblarga ko‘ra, 100 ta muzey 
tashkil etildi. Shunga ko‘ra, milliy madaniyatni butunlay ko‘rsatuvchi 
yoki uning alohida qismlarini tasvirlovchi: hunarmandchilik, kasb- 
korlik, xo‘jalikning turli jabhalarini ko‘rsatuvchi regional muzey­
lar keng tarqaldi. Masalan, 1973-yilda Kichik Korella qishlog‘idagi 
yog‘och m e’morchiligi va xalq san’atini tasvirlovchi Arxangelskiy 
muzeyi juda mashhur bo‘lgan. Bunda Rossiyaning shimoliy oltita 
regioni hayoti va turmush tarzini bir paytda umumlashtirgan, 140 
gektardan iborat muzeyda shu hududda joylashgan yashash uylari, 
xo‘jalik inshootlari, cherkov, qo‘ng‘iroqxonalar, budxonalardan ibo­
rat bo‘lgan.
Onejskiy k o ‘li sohili bilan uning atrofida yotuvchi orollar bilan 
qo‘shni boMgan Kiji orolida 1969-yilda tarixiy-m e’morchilik va 
etnografik “KIJI” deb nomlangan qo‘riqxona muzeyi Rossiya xalqi 
madaniyatini yoritishdagi qadrli va muhim rol egallagan. Muzey 
Karelining turli hududlaridan keltirilgan xalq yog‘och m e’morchiligi 
g ao id 70 dan ortiq yodgorliklami o ‘z ichiga oladi. Ularga 1714-yilda- 
gi g ‘aroyib yog‘ochda ishlangan qavat-qavat piramida shaklidagi 22 
ta boshli Preobrajenskaya cherkovi; XVIII asr o ‘rtalaridagi 4 qavatli 
budlar ham kiradi. Muzeyning m e’morchilik va etnografik ekspoz- 
itsiyalari ruslar va karellar qishlog‘i va o ‘sha aholining hayot tarzini, 
ular siymosini yaqqol ko‘rsatib beradi. Bu cherkovda budlar, cherkov


shiftlarida “osmon”, xalq cholg‘u asboblari, xo‘jalik buyumlari, 
xalq kiyimlari, kashtado‘zlik namunalari, naqqoshliklar tasvirlan- 
gan. Ochiq osmon ostidagi muzeylar tarm og‘idagi yana bir inshoot 
1961 -yilda ochilgan Qora dengizdagi Ellin mustamlakasining eng 
shimoliy nuqtasidagi qadimiy grek shahri hududida 

Download 3,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish